VAT. POTWIERDZENIE WYSTAWIENIA FAKTURY
Podatnik do wglądu
Na podpis prezydenta czeka kolejna nowelizacja ustawy o VAT. Szczególne kontrowersje może budzić zmiana dotycząca nałożenia nowych obowiązków na podatników VAT i ich kontrahentów w zakresie dokumentacji podatkowej związanej z prowadzoną działalnością.
Przepisy regulujące kwestie związane z podatkiem od towarów i usług to jedna z tych materii prawa podatkowego, która sprawia wiele problemów nie tylko podatnikom. Takie same trudności z interpretowaniem ustawy mają organy podatkowe oraz Naczelny Sąd Administracyjny, do którego wpływają liczne skargi dotyczące tego podatku.
Dlaczego tak się dzieje? Powodów jest kilka. Przede wszystkim to, że VAT wymaga ogromnej dyscypliny w przestrzeganiu formalnych zasad zawartych w ustawie i wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych. Kolejnym źródłem problemów jest sama ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym (Dz.U. nr 11, poz. 50 z późn. zm.). Niejasne przepisy wymagające wyjątkowej uwagi przy ich interpretacji, piętrzące się odesłania i to, co najgorsze – ciągłe zmiany, powodują, że z odczytaniem intencji ustawodawcy mają kłopoty najlepsi znawcy tematu. Najnowsza zmiana ustawy o VAT również może wywołać wiele komplikacji zwłaszcza w zakresie, w jakim nakłada na podatników i ich kontrahentów dodatkowe obowiązki.
Kolejna zmiana, kolejne kłopoty
Mowa o ustawie z dnia 13 listopada 2002 r. zmieniającej ustawę o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, ustawę o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy oraz ustawę – Kodeks karny skarbowy.
Wśród zmian, które w omawianej ustawie zaproponował ustawodawca, jest nowy obszerny przepis wprowadzający regulacje dotyczące dokumentacji podatkowej VAT.
W obecnym kształcie zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o VAT, zasadniczo podatnicy obowiązani są wystawiać fakturę. Faktura w szczególności musi stwierdzać sprzedaż towarów, ponadto zawierać datę, w jakiej sprzedaż miała miejsce, cenę jednostkową bez podatku, wartość sprzedaży, kwotę podatku i należności oraz dane dotyczące podatnika, jak również nabywcy. Trzeba podkreślić, że dokumentowanie obrotu gospodarczego w przypadku VAT ma szczególne znaczenie w mechanizmie funkcjonowania tego podatku. Faktura bowiem, jako dokument szczególnej wagi i treści, stanowi podstawę poboru i odliczania podatku. Brak faktury, zwłaszcza jej kopii, u wystawcy może spowodować poważne komplikacje dla podatników powiązanych w podatkowym łańcuchu VAT. Co prawda, obrót gospodarczy opiera się na wzajemnym zaufaniu kontrahentów, ale niejeden podatnik przekonał się, ile może kosztować firmę brak rzetelności w prowadzeniu działalności gospodarczej. Wydaje się, że ustawodawca postanowił wyjść naprzeciw potrzebom obrotu gospodarczego i wprowadził do ustawy o VAT dodatkowy przepis mający stanowić ochronę dla podatników.
Zmiana, ale czy na lepsze
Chodzi o wprowadzony nowelizacją przepis art. 32a, dający podatnikom VAT dodatkowe prawa w stosunku do ich kontrahentów. Tak to już jednak jest, że tam, gdzie powstaje prawo, po jednej stronie rodzi się obowiązek dla drugiej strony. Zgodnie z nowym przepisem, podatnik wystawiający fakturę VAT, na wyraźne pisemne żądanie nabywcy towaru lub usługi ma obowiązek udostępnić do wglądu oryginał lub uwierzytelniony notarialnie odpis potwierdzenia zgłoszenia rejestracyjnego. Mowa oczywiście o zgłoszeniu, które podatnicy obowiązani są złożyć w urzędzie skarbowym przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej.
W związku z powyższą zmianą nałożono na organy podatkowe dodatkowy obowiązek w zakresie wystawiania potwierdzeń. Po wejściu w życie nowelizacji na wniosek zainteresowanego, urząd skarbowy będzie musiał wystawić potwierdzenie, czy dana osoba będąca podatnikiem VAT jest zarejestrowana dla celów tego podatku. Zainteresowanym w tym przypadku może być zarówno sam podatnik, jak i osoba trzecia, która ma interes prawny w jego złożeniu. Wydaje się, że zmiana idzie w dobrym kierunku. Do tej pory nie było przepisu, który tak wyraźnie upoważniałby podatnika do żądania dokumentu potwierdzającego status podatkowy kontrahenta.
Pojawiają się tylko dwa problemy. Po pierwsze, podatnicy będą musieli ponieść dodatkowe koszty, choćby uwierzytelnionych notarialnie kopii zgłoszenia rejestracyjnego, które udostępnia się do wglądu innym. Po drugie, trzeba pamiętać, że wyraźne umocowanie podatnika do żądania takiego dokumentu pociąga za sobą konsekwencje w zakresie staranności w dbaniu o własne interesy. Jeśli bowiem podatnik nie skorzysta z przysługującego mu prawa, będzie miał trudności ze skorzystaniem z ochrony, jaką daje ustawa w związku z wprowadzeniem omawianego przepisu.
Pokaż księgi, podatniku
Kolejna część nowego przepisu może budzić już większe kontrowersje. Zgodnie z nim wystawca faktury będzie miał również obowiązek – na wniosek – umożliwić, w zakresie sprzedaży towarów na rzecz nabywcy wgląd w dowody księgowe oraz ewidencję sprzedaży prowadzoną według wymogów ustawy o VAT. Ponadto dotyczy przedstawienia kopii deklaracji VAT w tej części, która dokumentuje jej złożenie za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy u podatnika będącego sprzedawcą. W przypadku pierwszej części poza znaczną uciążliwością w okazywaniu wymienionych danych, wątpliwości może budzić kwestia ewentualnego ujawnienia tajemnicy handlowej.
Większe kontrowersje wiążą się z dalszą częścią przepisu. Co oznacza bowiem ukształtowanie w ten sposób obowiązku? Podatnik, składając deklarację podatkową za dany miesiąc, będzie musiał zadbać o wyraźne uwidocznienie w niej potwierdzenia złożenia w urzędzie skarbowym. Obecnie część podatników składa deklaracje VAT osobiście w urzędzie skarbowym, uzyskując tym samym na kopiach poświadczenie złożenia. Jednak w większości przypadków podatnicy korzystają z innej możliwości – wysyłają deklaracje pocztą listem poleconym. Tyle tylko, że nadanie deklaracji na poczcie listem poleconym nie wiąże się z możliwością udokumentowania, że zawartość koperty dotarła do urzędu skarbowego. Podatnik ma bowiem udokumentować fakt złożenia, czyli jej wpływu do organów podatkowych. Zwrotka pocztowa zawiera jedynie informacje o nadawcy i adresacie przesyłki, ewentualnie opis zawartości, i jest dowodem nadania listu poleconego. Pojawia się zatem pytanie, czy możliwość domagania się kopii deklaracji w części potwierdzającej fakt jej złożenia za dany miesiąc nie pociąga za sobą obowiązku jej osobistego składania w urzędzie skarbowym. W taki tylko sposób podatnik będzie mógł uzyskać niezbędne potwierdzenie i wywiązać się z ciążącego na nim obowiązku. To jednak w konsekwencji dodatkowo może skomplikować życie podatników.
W nagrodę brak sankcji
Podatnik żądający informacji, o których mowa wyżej, będzie miał obowiązek potwierdzić odbiór pisemnego żądania. Ustawa jednak nie precyzuje, w jakim terminie wspomniane żądanie powinno być spełnione.
Za to, co ważne, wskazuje, co stanie się w przypadku, gdy nabywca towaru lub usługi posiada co prawda potwierdzenie odbioru żądania, ale nie uzyska od podatnika informacji. Ustawa stanowi, że w przypadku nieprawidłowości będzie mógł skorzystać z ochrony i nie narazi się na sankcję w postaci ustalenia dodatkowego zobowiązania podatkowego.
Warunek jest jeden, podatnik musi przed rozpoczęciem kontroli zawiadomić o braku informacji właściwy urząd skarbowy. Tylko wtedy, gdy w trakcie kontroli stwierdzone zostanie odliczenie podatku z faktur wystawionych przez podatnika, zobowiązanego do ujawnienia żądanych informacji, a niepotwierdzonych kopią – nie nastąpi ustalenie dodatkowego zobowiązania podatkowego. To jedyna korzyść, jaką w przypadku ewentualnych nieprawidłowości otrzymają podatnicy stosujący się do nowych przepisów ustawy. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe to bolesna sankcja, ale równie niebezpieczna może okazać się konieczność zwrotu odliczonego podatku czy odsetek. A od tego podatnik się nie uwolni nawet przy wykazaniu najwyższej staranności.
Poważne wątpliwości pojawiają się po lekturze kolejnego dodanego nowelizacją przepisu. Po art. 35 dodano przepis art. 35a stanowiący, iż sprzedawca określonych wyrobów akcyzowych może żądać od nabywcy okazania dowodu tożsamości lub innego dokumentu identyfikującego go. Chodzi tu o takie przypadki, gdy przepisy nakładają na nabywcę obowiązek złożenia oświadczenia o przeznaczeniu tych wyrobów.
Tym samym ustawa wprowadza nową kategorię podmiotów uprawnionych do legitymowania. Jest to szczególny rodzaj uprawnienia i rozszerzenie obowiązku ujawniania dowodu tożsamości i zawartych w nim danych może wzbudzać pewną obawę.
Słuszna idea, małe korzyści
To nie wszystkie interesujące zmiany proponowane w omawianej nowelizacji. Ustawa obecnie czeka na podpis prezydenta. Jeśli to nastąpi, wejdzie w życie 1 stycznia 2003 r. i obawiam się, że nowe obowiązki w ujawnianiu określonych informacji mogą poważnie skomplikować życie niejednemu podatnikowi VAT. Można zakładać, iż ustawodawca działał w dobrej wierze mając na celu zapewnienie większej ochrony dla podatników VAT w obrocie gospodarczym. Idea słuszna, ale trzeba pamiętać, że każde uprawnienie pociąga za sobą określony obowiązek po drugiej stronie. Brak też w nowej regulacji co najmniej ekwiwalentnych korzyści, na jakie mógłby liczyć rzetelny podatnik, który został oszukany przez swojego kontrahenta.
Komentarze