sluzbabhp [2]

Cechą charakterystyczną niemieckiego systemu ochrony pracy jest jego dualizm. Obok państwowej inspekcji pracy, zorganizowanej w oparciu o strukturę administracyjną państwa, funkcjonuje ok. 100 publiczno-prywatnych branżowych stowarzyszeń ubezpieczeniowych, które posiadają także uprawnienia do przeprowadzania kontroli w zakładach pracy i stosowania środków prawnych.

Niemczech, inaczej niż w Polsce, gdzie organizacja inspekcji pracy na terenie kraju jest jednolita, każdy z krajów związkowych (landów – których jest 16) samodzielnie określa strukturę i zadania inspekcji pracy. Zwykle inspektoraty (Gewerbeaufsicht) są podporządkowane ministrowi danego kraju związkowego właściwemu ds. pracy i spraw socjalnych, a często także zdrowia publicznego.


Bhp przede wszystkim

Znacząca część zadań wykonywanych przez landowe inspektoraty pracy w Niemczech wiąże się z kontrolą przestrzegania przepisów z zakresu bezpieczeństwa i zdrowia zawodowego. W mniejszym niż w Polsce zakresie kontrolowane jest przestrzeganie innych przepisów prawa pracy – niemiecka inspekcja sprawdza przede wszystkim stosowanie przez pracodawców przepisów z zakresu norm czasu pracy (np. normy dotyczące pracy w niedziele i święta, normy czasu pracy kierowców), przepisów o ochronie młodocianych i kobiet ciężarnych oraz przepisów o ochronie pracy chałupniczej. Odmiennie niż w Polsce, nie są przedmiotem kontroli zagadnienia z zakresu naliczania i wypłaty wynagrodzeń oraz innych świadczeń ze stosunku pracy. Rozstrzyganie spraw z tego zakresu leży w kompetencji sądów.

Charakterystyczne dla inspekcji niemieckiej jest to, że w zakres jej kompetencji wchodzi także często kontrola i nadzór nad przestrzeganiem przepisów z zakresu ochrony środowiska. Na wykonywanie zadań z tego zakresu niektóre inspektoraty poświęcają nawet ponad 50 proc. czasu pracy. Niemniej jednak, w niektórych landach (np. w północnej Nadrenii-Westfalii) ochroną pracy i ochroną środowiska zajmują się odrębne urzędy.


Ubezpieczają, leczą i chronią

W Niemczech funkcjonują liczne stowarzyszenia ubezpieczeniowe. Do podstawowych zadań stowarzyszeń (Berufsgenossenshaften) należy: zapobieganie wypadkom (prewencja), działania w kierunku przywracania pracownikom zdolności do pracy – przede wszystkim poprzez własne kliniki i ośrodki (rehabilitacja), zapewnienie świadczeń finansowych (renty i odszkodowania).

Na szczeblu federalnym działania stowarzyszeń koordynuje Zarząd Główny Stowarzyszeń Ubezpieczeniowych, który mieści się w Sankt Augustin k. Bonn. Stowarzyszenia połączone są w trzy duże grupy: stowarzyszenia działające w sektorze handlu i przemysłu (35), stowarzyszenia działające w sektorze rolnictwa (20), stowarzyszenia działające w sektorze administracji publicznej (36). Przynależność do któregoś ze stowarzyszeń jest dla pracodawców obowiązkowa. We władzach stowarzyszeń reprezentowani są po równo przedstawiciele pracodawców i pracowników, wybierani w drodze demokratycznych wyborów.


Własne przepisy

Spośród przyjętych w Europie systemów ubezpieczeń wypadkowych w systemie niemieckim w najszerszym stopniu powiązano zadania związane z prewencją, rehabilitacją i odszkodowaniami (rentami). System ten opiera się bowiem na założeniu, że temu, kto musi przejmować koszty wypadków przy pracy i chorób zawodowych, przepisy powinny gwarantować prawo do zapobiegania wypadkom i chorobom wszelkimi dostępnymi środkami. Dlatego też, podczas gdy państwowa inspekcja pracy funkcjonuje tylko jako organ wykonawczy w dziedzinie przestrzegania prawa, stowarzyszenia posiadają kompetencje do stanowienia własnych przepisów w zakresie prewencji wypadkowej, a także prowadzą szeroką działalność informacyjną, doradczą, szkoleniową, badawczą oraz kontrolną.

Regulacje wydawane przez stowarzyszenia obligują pracodawców do zapewnienia odpowiedniego wyposażenia oraz do podejmowania środków w celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Monitorowanie stosowania ww. regulacji, badanie przyczyn wypadków przy pracy, przygotowanie dokumentacji pokontrolnej oraz udzielanie porad należy do obowiązków inspektorów technicznych zatrudnianych przez każde ze stowarzyszeń. W celu realizacji powierzonych zadań inspektorzy techniczni wizytują i kontrolują zakłady – członków swoich stowarzyszeń.


Płaci pracodawca

W odróżnieniu od typowego ubezpieczenia, pracownicy nie są zobowiązani do płacenia jakichkolwiek składek na rzecz stowarzyszeń ubezpieczeniowych. Są one bowiem finansowane wyłącznie ze składek pracodawców.

Stowarzyszenia ubezpieczeniowe mogą nagradzać przedsiębiorstwa, które systematycznie wdrażają środki służące redukcji zagrożeń poprzez zmniejszenie ich składki. Warto zwrócić uwagę, że system przyjęty w Niemczech okazuje się bardzo skuteczny, gdyż w ciągu ostatnich 30 lat stopa wypadków znacznie spadła. W rezultacie spowodowało to zmniejszenie wysokości składek płaconych przez przedsiębiorstwa.