NOWE PRZEPISY [1]: Kodeks Pracy od 1 stycznia 2004.Czas pracy średnio 48 godzin na tydzień [2]

Autor : prawo Dodano: 24-12-2003 - 00:46
NOWE PRZEPISY [3]
Czas pracy: średnio 48 godzin na tydzień
Spis treści
JANINA SUZDORF, GŁÓWNA SPECJALISTKA W DEPARTAMENCIE PRAWA PRACY W MINISTERSTWIE GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Nowela kodeksu pracy z 14 listopada 2003 r. dokonuje istotnych korekt rozwiązań prawnych dotyczących czasu pracy. Poświęcony tej problematyce dział szóstyk.p.otrzymał wprawdzie nowe brzmienie, co nie oznacza jednak, iż zmieniono wszystkie przepisy w nim zawarte. Niektóre z nich powtórzono, a inne nieco zmodyfikowano, czyniąc czytelniejszymi, a przez to łatwiejszymi do stosowania w praktyce. Wprowadzono także szereg zupełnie nowych regulacji, zwłaszcza ze względu na potrzebę dostosowania prawa polskiego do standardów wynikających z dyrektywy 93/104/EC/ z 23 listopada 1993 r. dotyczącej pewnych aspektów organizacji pracy. Zmienione przepisy o czasie pracy wejdą w życie 1 stycznia 2004 r.

Co nowego

Do całkowicie nowych rozwiązań, wprowadzonych ze względu na wymogi prawa unijnego, należy zaliczyć następujące zmiany:


Pracownik nie powinien pracować więcej niż przeciętnie 48 godzin na tydzień, zarówno w normalnym czasie pracy, jak i w godzinach nadliczbowych. Dotychczas tzw. łączona norma czasu pracy występowała jedynie w razie ustalenia wyższego niż ustawowy rocznego limitu pracy w godzinach nadliczbowych. W praktyce nowa regulacja będzie oznaczać, iż w każdym tygodniu okresu rozliczeniowego (rozumianym jako siedem kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego) pracownik nie powinien mieć więcej niż przeciętnie 8 godzin nadliczbowych. Wynika to stąd, że normalny czas pracy ma przeciętnie nie przekraczać 40 godzin na tydzień (40 plus 8 daje 48). Konsekwencją wprowadzenia tzw. łączonej tygodniowej normy czasu pracy jest rezygnacja z dobowego limitu pracy w godzinach nadliczbowych (dotychczas były to 4 godziny) i przyjęcie w sposób pośredni tygodniowego limitu takiej pracy, na poziomie przeciętnie 8 godzin.

Zagwarantowanie pracownikom co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku na dobę. Dziś brak takich gwarancji. Oznacza to na ogół, że od 1 stycznia 2004 r. pracownik ma prawo do okresu odpoczynku podczas każdej doby, ale nie zawsze obejmującego odpowiednio długi nieprzerwany czas. W każdej dobie - rozumianej jako kolejne 24 godziny poczynając od tej godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem - powinien on mieć do dyspozycji przynajmniej 11 kolejnych godzin. Pracodawca będzie zatem zobowiązany do takiego organizowania jego czasu pracy i rozkładu godzin pracy, aby nie zakłócało to czasu przeznaczonego na odpoczynek od pracy zawodowej (kolejne 11 godzin). Do dyspozycji pracodawcy pozostanie zatem w każdej dobie 13 godzin (24 minus 11 daje 13), które mogą być wypełnione pracą w normalnym czasie pracy, w godzinach nadliczbowych lub pełnieniem dyżuru. Warto bowiem dodać, iż czas dyżuru (pozostawania przez pracownika do dyspozycji pracodawcy poza normalnymi godzinami pracy) także nie może naruszać granic co najmniej 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku na dobę.
Tylko w nielicznych, obiektywnie uzasadnionych sytuacjach przepisy nie dają pracownikowi prawa do korzystania z regularnego w każdej dobie co najmniej 11-godzinnego, nieprzerwanego odpoczynku. Wówczas jednak zamiast nich przewiduje się tzw. równoważne okresy odpoczynku. Chodzi tu zwłaszcza o udzielanie pracownikom odpowiednio dłuższego czasu wolnego rekompensującego pracę w wydłużonym dobowym wymiarze (co jest dopuszczone w niektórych systemach równoważnych norm czasu pracy). Przykładowo: bezpośrednio po 16 godzinach pracy przy dozorze urządzeń zatrudniony powinien mieć co najmniej 16-godzinny nieprzerwany równoważny okres odpoczynku. Podobnie jak pracownicy, którzy mogą pracować nawet przez 24 godziny przy pilnowaniu mienia lub osób; potem muszą mieć zapewniony co najmniej 24-godzinny równoważny okres odpoczynku.

Z równoważnych okresów odpoczynku przypadających w każdym okresie rozliczeniowym powinni korzystać także pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz prowadzący akcję ratowniczą w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Ze względu na charakter ich pracy nie zawsze bowiem będzie możliwe zagwarantowanie im regularnego odpoczynku podczas doby.

Konieczność stosowania regularnych co najmniej 11-godzinnych nieprzerwanych okresów odpoczynku w każdej dobie w znacznym stopniu ogranicza możliwość wydawania pracownikowi polecenia pracy w godzinach nadliczbowych, gdy jest to uzasadnione potrzebami pracodawcy. Teoretycznie w związku z takimi potrzebami w każdym dniu pracownik po 8 godzinach normalnej pracy mógłby pracować nadliczbowo jeszcze przez 5 godzin. Należy jednak pamiętać, iż nie może on pracować w godzinach nadliczbowych przeciętnie w tygodniu w danym okresie rozliczeniowym więcej niż 8 godzin. Zatem wykonując pracę nadliczbową codziennie, szybko wyczerpie dozwolony limit.


Zapewnienie zatrudnionym co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku na tydzień, obejmującego co do zasady niedzielę. Obecnie brak takich ustawowych gwarancji, choć w praktyce wielu pracowników korzysta z takiego odpoczynku, jeżeli ma niedzielę wolną od pracy oraz wolną sobotę lub poniedziałek z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Poza nielicznymi wyjątkami każdy pracownik od przyszłego roku w cyklach siedmiodniowych powinien korzystać z czasu wolnego od pracy zawodowej, obejmującego co najmniej 35 kolejnych godzin, w tym niedzielę obejmującą 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu. Regularny cotygodniowy odpoczynek może być ograniczony do 24 godzin jedynie wobec pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Także wtedy, gdy następuje zmiana pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę. Ale i wówczas cotygodniowy odpoczynek także powinien przypadać w niedzielę.
Jedynie wówczas, gdy pracownik jest zatrudniony przy pracy dozwolonej w niedzielę, tygodniowy odpoczynek może obejmować inny dzień niż niedziela.


Pracujący w nocy i wykonujący prace szczególnie niebezpieczne czy związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym nie mogą pracować ponad 8 godzin na dobę. Dotychczask.p.nie zawierał przepisów chroniących wskazane grupy. Pracującym w nocy jest ten, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub ten, którego minimum 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na tę porę. Pracujący w nocy nie mogą pracować ponad 8 godzin na dobę, jeżeli wykonują prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym. Wykaz takich prac powinien określić każdy pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a w razie jej braku - z przedstawicielami załogi, wybranymi w trybie przyjętym w danej firmie oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad personelem. Pracodawca jest także zobowiązany do poinformowania okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracujących w nocy, jeżeli z takim wnioskiem wystąpi zainteresowany.

Ograniczenie możliwości wydłużania okresów rozliczeniowych. Stosowanie dłuższych okresów rozliczeniowych czasu pracy niż podstawowy (ten nie powinien przekraczać 4 miesięcy) będzie możliwe w podstawowym systemie czasu pracy jedynie w rolnictwie i hodowli oraz przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób. Przypomnijmy, że podstawowy system czasu pracy polega na codziennej pracy w granicach do 8 godzin przez przeciętnie pięć dni w tygodniu. Od 1 stycznia 2004 r. maksymalny okres rozliczeniowy w rolnictwie i hodowli oraz przy pilnowaniu osób i mienia nie może przekraczać 6 miesięcy lub 12 - gdy jest to dodatkowo uzasadnione nietypowymi warunkami organizacyjnymi lub technicznymi mającymi wpływ na przebieg procesu pracy. Dziś jeszcze okresy rozliczeniowe można wydłużać także w budownictwie oraz przy wykonywaniu prac użytecznych społecznie lub służących zaspokajaniu codziennych potrzeb ludności. Z kolei w systemie równoważnych norm czasu pracy, funkcjonującym przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych, będzie dopuszczalne wydłużenie okresu rozliczeniowego jedynie do 4 miesięcy (obecnie do 6 miesięcy).

Obowiązek stosowania przerw w pracy monotonnej lub w ustalonym z góry tempie.
Zatrudnieni przy pracy monotonnej lub w ustalonym z góry tempie uzyskali gwarancję skrócenia czasu pracy przez wyznaczanie przerw wliczanych do czasu pracy, a więc przerw, za które zachowują prawo do wynagrodzenia. Wykaz takich prac ustali pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Co uzupełniono lub zmodyfikowano

W przepisach o czasie pracy wprowadzono ponadto następujące istotne zmiany i modyfikacje w stosunku do obecnego stanu prawnego:


Określono technikę obliczania nominalnego czasu pracy na podstawie normy średniotygodniowej, a przy pracy w ruchu ciągłym - normy dobowej. Obecnie pracodawcy posługują się różnymi metodami obliczania nominalnego czasu pracy, przy czym żadna z nich nie wynika z przepisów. Może to powodować w konsekwencji błędne obliczenia. Zgodnie z nowymi przepisami, aby ustalić nominalny czas pracy, a więc liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym, konieczne będzie wykonanie następujących działań.
Po pierwsze: pomnożenie 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym (np. 40 godzin razy 4 daje 160 godzin).

Po drugie: dodanie do otrzymanego wyniku iloczynu 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego przypadających od poniedziałku do piątku (np. 3 razy 8 godzin daje 24 godziny); 160 plus 24 daje 184 godziny.

Po trzecie: odjęcie od otrzymanego wyniku iloczynu 8 godzin i liczby świąt występujących w okresie rozliczeniowym, przypadających w innym dniu niż niedziela (np. 184 godzin minus 8 godzin, co daje 176 godzin). Gdy jednak w okresie rozliczeniowym w jednym tygodniu (tradycyjnie oznacza to 7 dni od poniedziałku do niedzieli) przypadną dwa święta w inne dni niż niedziela, przy obliczaniu nominalnego czasu pracy pracodawca odejmie 8 godzin tylko z tytułu jednego z tych świąt. Jeżeli zatem np. 1 i 3 maja w jakimś roku kalendarzowym będą w jednym tygodniu i żadne z tych świąt nie pokryje się z niedzielą, to odejmuje się tylko 8 godzin za jedno z tych świąt.

Natomiast obliczenie nominalnego czasu pracy przy pracy w ruchu ciągłym przedstawia się następująco:

Po pierwsze: należy pomnożyć 8 godzin przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie rozliczeniowym, pomijając niedziele, święta oraz dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.

Po drugie: do otrzymanego wyniku należy dodać określoną liczbę godzin na tzw. łamanie zmian, która nie może przekraczać 4 godzin na każdy tydzień okresu rozliczeniowego, w którym następuje przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy (minimalnie będą to 4 godziny, maksymalnie zaś 12 godzin, jeżeli tzw. łamanie zmian wystąpi w trzech tygodniach okresu rozliczeniowego).

Przy obliczeniu nominalnego czasu pracy w ruchu ciągłym także należy stosować zasadę, zgodnie z którą wystąpienie w tygodniu, obejmującym siedem dni od poniedziałku do niedzieli, dwóch świąt w inne dni niż niedziela obniża nominalny czas pracy nie o 16, lecz jedynie o 8 godzin.


Wprowadzono dwa nowe systemy czasu pracy. Od 1 stycznia 2004 r. pracownika, na jego pisemny wniosek, można zatrudnić w systemie skróconego tygodnia pracy. Charakteryzuje się on wykonywaniem pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu w granicach do 12 godzin dziennie w krótkim okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym miesiąca. Wniosku nie trzeba szczegółowo uzasadniać. W podobnym trybie (na pisemny wniosek zainteresowanego) będzie dopuszczalne angażowanie w systemie czasu pracy polegającym na pracy wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta przy wydłużonym maksymalnie do 12 godzin dobowym wymiarze czasu pracy i co najwyżej miesięcznym okresie rozliczeniowym. Dodatkowo zalegalizowano praktykę stosowania indywidualnego rozkładu czasu pracy. Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może zatem ustalić mu indywidualny rozkład czasu pracy, oczywiście w ramach systemu czasu pracy, w którym pracownik jest zatrudniony, np. od 10.00 do 18.00, zamiast od 8.00 do 16.00, jak pozostali pracownicy tej firmy. We wszystkich tych sytuacjach ostateczna decyzja należy do pracodawcy, który dany wniosek może uwzględnić, ale nie ma takiego obowiązku.

Ustalono maksymalny dobowy wymiar czasu pracy przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy. Przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy (w przypadku stosowania systemu równoważnego czasu pracy) pracownik nie będzie mógł wykonywać pracy dłużej niż przez 16 godzin na dobę. Oczywiście po dniu pracy przysługuje mu równoważny okres odpoczynku, czyli czas wolny w wymiarze co najmniej 16 godzin, niezależnie od odpoczynku cotygodniowego, minimum 35-godzinnego.

Wskazano sytuacje, w których jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy nawet do 24 godzin. Nowe przepisy szczegółowo określiły sytuacje, w których dobowy wymiar czasu pracy w ramach systemu równoważnego czasu pracy może wynosić nawet 24 godziny. Chodzi tu o zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych. Po każdym dniu pracy w wydłużonym dobowym wymiarze przysługuje im równoważny okres odpoczynku, czyli np. po 24 godzinach pracy powinni korzystać z co najmniej 24-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku, niezależnie od przysługującego im odpoczynku cotygodniowego, wynoszącego przynajmniej 35 godzin.

Zezwolono na stosowanie pracy zmianowej w każdym systemie czasu pracy. Z praktycznego punktu widzenia istotne jest danie pracodawcom uprawnienia do stosowania pracy zmianowej w każdym systemie czasu pracy. Praca zmianowa polega na wykonywaniu pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy, przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni. Praktykuje się wykonywanie pracy na jedną, dwie lub trzy zmiany, w zależności od potrzeb pracodawcy, rodzaju pracy oraz systemu czasu pracy. W niektórych sytuacjach praca zmianowa jest koniecznym elementem organizacji pracy (np. w ruchu ciągłym).

Liberalizacja zasady rekompensaty pracy w niedziele i święta. Nowe przepisy określiły bardziej elastyczne zasady rekompensowania pracy w niedziele i święta. Wprawdzie nadal za taką pracę przysługuje inny dzień wolny, jednak jego udzielenie może nastąpić w zamian za pracę:
- niedzielną - w ciągu 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po tej niedzieli,

- świąteczną - podczas całego okresu rozliczeniowego, w którym to święto wystąpiło.

Udzielenie dnia wolnego w zamian za roboczą niedzielę może także nastąpić w ciągu okresu rozliczeniowego, jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie wolnego w tygodniu poprzedzającym lub następującym po tej niedzieli. W praktyce pozwala to na rekompensatę roboczej niedzieli niejako awansem, czyli przed daną roboczą niedzielą.

Jeżeli pracownik nie może wykorzystać wolnego w zamian za roboczą niedzielę czy święto w bieżącym okresie rozliczeniowym, pracodawca będzie obowiązany do zapłaty za każdą godzinę takiej pracy 100-proc. dodatku do wynagrodzenia.


Określono sposób rekompensaty za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Znowelizowane przepisy określiły sytuacje, w których pracownik może być zobowiązany do wykonywania pracy w dniu wolnym od pracy z tytułu zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, a także przesądziły formę rekompensaty za pracę w takim dniu. Wykonywanie pracy w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy może mieć miejsce w okolicznościach uprawniających pracodawcę do polecenia wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Rekompensata zaś - oprócz normalnego wynagrodzenia - polega na udzieleniu dnia wolnego od pracy w terminie uzgodnionym z zainteresowanym, najpóźniej jednak do końca bieżącego okresu rozliczeniowego.

Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [4]
Links
  [1] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=3
  [2] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=813
  [3] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=71
  [4] http://bhpekspert.pl/user.php