Z jednej strony doradztwo, z drugiej kontrola – takie są obecnie i będą nadal dwie najistotniejsze funkcje służb bezpieczeństwa i higieny pracy. Pod tym względem niedawna nowelizacja kodeksu pracy niczego nie zmienia. Wyraźnie natomiast wymaga, aby każda z pełniących tę rolę osób ukończyła odpowiednie szkolenia.
Aktualne przepisy dotyczące tworzenia w zakładach pracy służb bezpieczeństwa i higieny pracy są znacznie bardziej precyzyjne od obecnych.
Przypomnijmy, że zgodnie z poprzednim brzmieniem art. 23711, służbę bhp musi powołać pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników. Obowiązku takiego nie ma zatem w zakładzie liczącym do 100 pracowników, z tym że wówczas wykonywanie zadań tej służby spoczywa na pracodawcy, który może je powierzyć specjalistom spoza zakładu pracy albo pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
Fachowcy z zewnątrz
Tak sformułowane przepisy dają pracodawcy swobodę przy wyborze osoby, która ma realizować zadania służby bhp. Po wejściu w życie zmian wspomnianego art. 23711 ta dowolność jest nieco ograniczona. Przede wszystkim w kodeksie jest wyraźnie powiedziane, że w firmie, w której pracuje do 100 osób, zadania służby bhp nalezy powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, a w przypadku braku kompetentnych pracowników będzie można je zlecić osobom lub firmie bhp z zewnątrz.
Sam pracodawca może wykonywać zadania służby. Jednak tylko ten, który zatrudnia nie więcej niż 10 pracowników, albo do 20 pracowników, z tym że w tym drugim przypadku musi też spełnić jeszcze jeden warunek – musi być zakwalifikowany do działalności, dla której ustalono maksymalnie trzecią kategorię ryzyka określoną w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej ustawą wypadkową. I jeszcze jedno. Według znowelizowanego kodeksu, pracownicy służby bhp i pracownicy wykonujący jej zadania oraz specjaliści spoza zakładu, a także pracodawcy uprawnieni do pełnienia funkcji tej służby muszą być odpowiednio przeszkoleni w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Obecnie kodeks nie stawia takiego wymagania wprost. Kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu zadań służby oraz regulacje dotyczące szkoleń z zakresu bhp określają rozporządzenia wykonawcze. Co prawda po nowelizacji k.p. wymagają one pewnych zmian (np. wskazania przypadków, w których można kogoś zwolnić z określonego rodzaju szkolenia), ale do czasu wydania nowych przepisów moc zachowują akty dotychczasowe. CZY ZADANIA SŁUŻBY BHP MOŻNA ZLECIĆ FIRMIE ZEWNETRZNEJ ? [4]
Obowiązkowy kurs
Na razie regulacje dotyczące szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy znaleźć można w rozporządzeniu ministra pracy z 1996 r. (zob. podstawa prawna), zgodnie z którym pracowników służby bhp szkolą specjalne ośrodki szkoleniowe.
Podczas szkolenia okresowego powinni oni opanować wiedzę i umiejętności m.in. w zakresie:
• identyfikacji i analizy zagrożeń zawodowych oraz oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami,
• prowadzenia kontroli i oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym przestrzegania przepisów i zasad bhp,
• metod eliminowania lub ograniczenia oddziaływania na pracowników czynników szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych,
• ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych, a także określania niezbędnych działań profilaktycznych.
Pracownicy służby bhp muszą swoją wiedzę cały czas doskonalić i obowiązkowo uczestniczyć w szkoleniach okresowych (nie rzadziej niż raz na sześć lat).
Szkolenia te służą zaznajomieniu się ze zmianami przepisów prawnych dotyczących bhp, a także uzyskaniu najnowszych informacji na temat analizy i oceny zagrożeń, metod oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami oraz na temat organizacji i metod kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Wykładowcy powinni też doradzić, jak rozwiązywać trudne problemy, z którymi służba bhp styka się na co dzień.
Z treści znowelizowanego kodeksu w części dotyczącej bezpieczeństwa i higieny pracy nie wynika natomiast, aby trzeba było zmienić regulacje dotyczące zadań i uprawnień służb bhp. W tej sprawie nie uchwalono bowiem żadnych nowych przepisów.
Z piśmiennictwa
Pojęcie „pracodawcy” z rozporządzenia dotyczącego szkolenia w dziedzinie bhp nie obejmuje pracodawców indywidualnych (osób fizycznych), którzy bezpośrednio nie kierują zakładami pracy. (Walerian Sanetra – Prawo Pracy 1996/8/3)
Zadań bez liku
W myśl rozporządzenia Rady Ministrów z 1997 r. dotyczącego służby bhp, stanowią ją w zakładzie pracy wyodrębnione komórki organizacyjne jednoosobowe lub wieloosobowe, a liczbę ich pracowników ustala pracodawca, uwzględniając stan zatrudnienia, występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy. Należy przy tym kierować się zasadą, że przy zatrudnieniu od 100 do 600 pracowników tworzy się wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast w firmie liczącej ponad 600 osób należy zatrudnić w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego pracownika służby na każdych 600 pracowników.
Zakres działania służby bhp jest dość szeroki. Należy do niego np.:
• przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bhp oraz propozycji przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
• udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,
• udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bhp oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków,
• prowadzenie rejestrów, przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
• współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników.
W niektórych branżach służbom bhp wyznaczono też dodatkowe zadania. Wchodzą one np. w skład komisji powoływanych dla oceny warunków uciążliwości lub szkodliwości dla zdrowia służby pełnionej przez funkcjonariuszy Straży Granicznej, a uprawniających ich do dodatkowego urlopu. Taką samą zasadę przyjęto wobec policjantów. Resortowe przepisy szczegółowo też określają rolę pracowników służby bhp w razie wypadku, jak np. odrębne regulacje odnoszące się do bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, zobowiązujące ich dyrektorów do powołania zespołu powypadkowego, którego przewodniczącym powinien być pracownik służby bhp. Z kolei z przepisów określających zasady organizacji Państwowej Straży Pożarnej jasno wynika, że zarówno w jej komendach wojewódzkich, jak i powiatowych (czy miejskich) stanowisko pracy służby bhp jest jedną z ich „obowiązkowych” komórek organizacyjnych.
Z orzecznictwa
Przepis art. 31 par. 1 kodeksu pracy nie daje podstawy do podporządkowania służby bezpieczeństwa i higieny pracy osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego – wyrok NSA z 29 stycznia 1998 r., sygn. akt. II SA 1411/97 (Pr. Pracy 1998/6/41).
Praw także niemało
Służba bhp ma wiele uprawnień. Może ona m.in.:
• występować do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wnioskować o nagradzanie pracowników wyróżniających się w działalności na rzecz poprawy warunków bhp,
• niezwłocznie wstrzymać pracę maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób,
• niezwłocznie odsunąć od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej, a także pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia własnego albo innych osób.
Od inspektora po specjalistę
Pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, a stopnie te zależą od posiadanych kwalifikacji. Przykładowo inspektorem może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie i co najmniej dwuletni staż zawodowy, zawód technika bhp lub średnie wykształcenie i co najmniej czteroletni staż zawodowy. Trzeba też pamiętać, że również pracownik wyznaczony do pełnienia roli służby bhp (tam, gdzie nie trzeba jej tworzyć) musi posiadać odpowiednie kwalifikacje. Wystarczy np., że ma zawód technika bhp.
Podstawa prawna:
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704).
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 62, poz. 285).
• Rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. nr 6, poz. 69).
• Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 8 kwietnia 1999 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad organizacji komendy wojewódzkiej i powiatowej Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. nr 38, poz. 375 z późn. zm.).
• Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie urlopów funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz.U. nr 86, poz. 784).
• Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 7 czerwca 2002 r. w sprawie urlopów policjantów (Dz.U. nr 81, poz. 740).
Źródło: Gazeta Prawna
Komentarze