Wynagrodzenia [1]: Jak obliczyć wynagrodzenia ? Od czego płaci sie składki [2]

Autor : prawo Dodano: 16-10-2003 - 12:11
Pracodawca i Pracown [3]
Od czego płaci się składki

Spis treści
MARIA BRZEZIŃSKA

GŁÓWNA SPECJALISTKA Z DEPARTAMENTU UBEZPIECZEŃ I SKŁADEK W CENTRALI ZUS

ANDRZEJ RADZISŁAW

SPECJALISTA W TYM DEPARTAMENCIE

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.; dalej: updf), otrzymywany ze stosunku pracy. Są nim wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania. W szczególności: wynagrodzenie zasadnicze, za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość ustalono z góry. Także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak też wartość innych świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych.

Przychód pracownika to suma wypłat dokonanych w danym miesiącu. Dla celów ubezpieczeniowych nie ma więc znaczenia, za jaki zaległy miesiąc wypłacono wynagrodzenie. Do podstawy wymiaru składek należnych od pracownika np. za wrzesień przyjmuje się zatem wszystkie przychody, wypłacone lub postawione do dyspozycji pracownika od 1 do 30 września.

Od czego nie ma składek

Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowi wynagrodzenie za czas choroby, należne od pracodawcy na podstawie art. 92 k.p., oraz zasiłki. Liczne wyłączenia przewiduje też rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.; dalej: rozporządzenie w sprawie podstawy wymiaru). Należy podkreślić, że dotyczą one tylko pracowników; nie można ich zatem stosować przy ustalaniu podstawy wymiaru składek, np. zleceniobiorców, agentów itd.

Od 1 stycznia 2003 r. za pierwszy dzień każdej niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, trwającej nie dłużej niż sześć dni, pracownicy nie zachowują prawa do wynagrodzenia. Często jednak pracodawcy - na podstawie regulaminów wynagradzania czy układów zbiorowych pracy (uzp) - wypłacają im jednak pieniądze za ów pierwszy dzień krótkiego zwolnienia lekarskiego. Dla celów ubezpieczeń społecznych należy je traktować jak wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Tym samym jest ono wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, natomiast uwzględniane w podstawie wymiaru składki zdrowotnej.

Wyłączenia z podstawy wymiaru

Wyłączenia z podstawy wymiaru zusowskich składek, wyliczone w rozporządzeniu w sprawie podstawy wymiaru, można podzielić na kilka grup w zależności od rodzaju przychodu. Oto one:

1. Odprawy, odszkodowania i rekompensaty


odprawa emerytalna i rentowa. Nie płaci się od nich składek, jeżeli stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Zatrudniony może jednocześnie dostać wymienioną odprawę oraz inną, dobrowolnie od pracodawcy, z tytułu ustania umowy. Wówczas obie są wyłączone z podstawy wymiaru składek,

odprawy, odszkodowania i rekompensaty z tytułu: wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy lub jej rozwiązania bez wypowiedzenia, skrócenia okresu wypowiedzenia; niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Podstawy wymiaru nie stanowią więc odprawy przysługujące z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu na podstawie ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczegółowych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. nr 112, poz. 980 ze zm., dalej: ustawa z 28 grudnia 1989 r.). Także inne odprawy lub odszkodowania, wypłacane na podstawie k.p., porozumienia pracodawcy ze związkiem zawodowym czy indywidualnego - ze zwalnianym. Nie odprowadza się od nich składek bez względu na ich wysokość,

odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 k.p.,

odprawy dla pracowników powołanych do zasadniczej służby wojskowej zgodnie z art. 125 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. nr 21, poz. 205 ze zm.),

jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci oraz za przedmioty utracone wskutek wypadku przy pracy, przysługujące od pracodawcy.
2. Nagrody


jubileuszowe, które - zgodnie z obowiązującymi w firmie przepisami płacowymi - przysługują nie częściej niż co pięć lat. Podstawy wymiaru składek nie stanowią również te nagrody jubileuszowe, które:
- uprawniony nabędzie szybciej niż pięć lat od wzięcia poprzedniej nagrody ze względu na fakt, że podczas owego pięcioletniego "wyczekiwania" przedstawi dokumenty potwierdzające zatrudnienie, nieuwzględniane wcześniej przy ustalaniu prawa do nagrody,


Przykład:

Tomasz Nowakowski 20 września 2000 r. nabył prawo i dostał nagrodę jubileuszową w związku z 20-leciem pracy. We wrześniu 2003 r. przedstawił szefowi dokument potwierdzający fakt dodatkowego zatrudnienia przez okres dwóch lat i miesiąca. Równocześnie wystąpił o wypłacenie nagrody jubileuszowej z tytułu 25-lecia pracy. Mimo iż od nabycia prawa do poprzedniej nagrody upłynęło mniej niż pięć lat, to od tej ostatniej nie nalicza się składek na ubezpieczenia społeczne.


- są wypłacane w dniu ustania zatrudnienia temu, któremu do nabycia prawa do kolejnej nagrody brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę lub rentę inwalidzką w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo na rentę inwalidzką I lub II grupy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa,

- przysługują w przemyśle wydobywczym członkom drużyn ratowniczych (z wyjątkiem specjalistów) bez względu na częstotliwość faktycznej ich wypłaty,

- są wypłacane częściej niż co pięć lat z uwagi na to, że uprawnienie do jej nabycia nastąpiło wskutek zmiany wewnątrzzakładowych przepisów płacowych. Przy czym warunkiem jest, aby zarówno nowe, jak i stare przepisy przyznawały nagrody nie częściej niż co pięć lat oraz aby pracodawca - zmieniając je - nie działał w celu ominięcia prawa przez częstą zmianę firmowych regulacji w celu wypłaty kwot wolnych od składek,

- są uiszczane, gdy do osiągnięcia kolejnego pięciolecia uprawniającego do nagrody jubileuszowej pracownikowi brakuje mniej niż 12 miesięcy, a po ustaniu zatrudnienia przechodzi on na świadczenie przedemerytalne,


zegarek dla górników. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 1981 r. pracownicy górnictwa z okazji 25-lecia pracy oprócz pieniężnej nagrody jubileuszowej otrzymują zegarek. To nierozłączny element tej nagrody. Jego wartość należy zatem wyłączyć z podstawy wymiaru składek,

ministra gospodarki za szczególne osiągnięcia w eksporcie,

za wyniki sportowe od klubów sportowych oraz za wybitne osiągnięcia sportowe, wypłacane zawodnikom ze środków budżetowych.
3. Ryczałty i ekwiwalenty


wartość świadczeń rzeczowych oraz ekwiwalenty za te świadczenia wynikające z przepisów bhp, w tym posiłków profilaktycznych, wydawanych na podstawie art. 232 k. p.,

ekwiwalenty za pranie i reperację odzieży roboczej przez pracownika oraz za przedłużanie używalności odzieży roboczej i za używanie własnej odzieży zamiast roboczej,

ekwiwalenty pieniężne za użyte podczas pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika,

wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór,

ryczałty i ekwiwalenty za używanie do celów służbowych samochodów lub innych środków lokomocji, niebędących własnością pracodawcy - do kwoty zwolnionej z tego tytułu z podatku dochodowego. Kwestie te reguluje rozporządzenie ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania dla celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. nr 27, poz. 271). Zgodnie z nim zwrot kosztów używania przez pracownika w celach służbowych do jazd lokalnych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów, niebędących własnością pracodawcy, następuje na podstawie umowy cywilnoprawnej na warunkach w nim wskazanych. Rozporządzenie określiło także stawki za kilometr przebiegu pojazdu wraz z limitem kilometrów oraz zasady ustalania wysokości ryczałtu. Jeżeli pracodawca wypłaci zatrudnionemu należności wyższe, od różnicy między kwotami faktycznie wypłaconymi a ustalonymi w rozporządzeniu powinien opłacić składki na ubezpieczenia społeczne.
4. Podróże i przeniesienia służbowe


zwracane pracownikowi koszty przeniesienia służbowego oraz związane z tym zasiłki na zagospodarowanie i osiedlenie - do kwoty, którą z tego tytułu zwolniono z podatku dochodowego,

należności z tytułu podróży służbowych - do wysokości określonej w odrębnych przepisach, z wyjątkiem równowartości dodatków dewizowych wypłacanych zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich, które są wolne od ZUS w części odpowiadającej 75 proc. dodatków. Od 1 stycznia 2003 r. stan prawny w kwestii podróży służbowych pracowników uległ zmianie. Zgodnie z treścią znowelizowanego art. 775 § 2 k.p., minister pracy i polityki społecznej wydał dwa rozporządzenia z 19 grudnia 2002 r.: w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. nr 236, poz. 1990); w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. nr 236, poz. 1991). Warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej zatrudnionemu u innych pracodawców (czyli u tzw. prywatnych) określa uzp, regulamin wynagradzania albo umowa o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty uzp lub nie jest zobowiązany do tworzenia regulaminu wynagradzania. U wszystkich pracodawców zwolnienie z obowiązku opłacania składek ZUS dotyczy jednak tylko kwot nieprzekraczających stawek określonych we wskazanych rozporządzeniach. Tym samym w razie wypłaty kwot wyższych, część przewyższającą owe stawki trzeba uwzględnić w podstawie wymiaru składek na ZUS,

część wynagrodzenia zatrudnionych za granicą w polskich zakładach pracy, odpowiadająca równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu. Ustalony w ten sposób miesięczny przychód osoby, stanowiący podstawę wymiaru składek, nie może być niższy od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach,

należności za wykonywanie pracy poza stałym miejscem pracy lub stałym miejscem zamieszkania: dodatki, ryczałty za rozłąkę oraz strawne - do kwoty, którą z tego tytułu zwolniono z podatku dochodowego.

Przykład:

Regulamin wynagradzania spółki przewiduje, że pracownicy otrzymają dodatek za rozłąkę także wtedy, gdy praca jest wykonywana poza stałym miejscem pracy, ale w miejscu zamieszkania. Zasady ustalania wynagrodzenia oraz innych należności ze stosunku pracy określają ponadzakładowe i zakładowe układy zbiorowe pracy oraz regulaminy wynagradzania obowiązujące u danego pracodawcy. Przyznanie w tej sytuacji dodatku za rozłąkę należy uznać za nieprawidłowe. Tym samym nie może być on - oczywiście - zwolniony z podstawy wymiaru składek.

5. Dobrowolne od szefa


składniki wynagrodzenia, które pracodawca przyznał dobrowolnie pracownikom w uzp lub firmowych przepisach płacowych podczas pobierania wynagrodzenia za chorobę oraz zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego czy świadczenia rehabilitacyjnego. Z takiego zwolnienia korzysta zatem np. dodatek za wysługę lat, jeśli pracownik otrzymuje go podczas zwolnienia lekarskiego. Składniki te stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za okres świadczenia pracy. Są z niej natomiast wyłączone - w części lub w całości - jeżeli są wypłacane za czas choroby.

Przykład:

Janusz Malinowski otrzymuje dodatek za wysługę lat w wysokości 100 zł miesięcznie. Podczas świadczenia przez niego pracy dodatek ten wlicza się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i - w konsekwencji - zdrowotne.

Od 1 do 15 września Janusz M. chorował i pobierał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Wrócił do pracy 16 września i pracował do końca miesiąca. Za wrzesień dostał 100 zł dodatku stażowego (z tego 50 zł za czas choroby i 50 zł za okres pracy). Do podstawy wymiaru składek przyjmuje się wyłącznie dodatek za okres pracy.



dodatki uzupełniające 70- lub 80-proc. zasiłek chorobowy - do kwoty nieprzekraczającej, łącznie z tym zasiłkiem, 100 proc. przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek. Wprawdzie rozporządzenie w sprawie podstawy wymiaru mówi wyłącznie o dodatku uzupełniającym 80-proc. zasiłek, ale resort pracy przyjął, że również dodatek uzupełniający 70-proc. zasiłek za czas pobytu w szpitalu do wysokości 100 proc. wynagrodzenia pracownika nie stanowi podstawy wymiaru składek,

korzyści materialne wynikające z uzp, regulaminów wynagradzania lub innych przepisów płacowych, polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych od detalicznych niektórych artykułów, przedmiotów lub usług czy korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji. Wyłączone z podstawy wymiaru składek są więc korzyści materialne dla pracowników, uprawniające do bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji, w tym bilety okresowe lub tzw. legitymacje zniżkowe dające prawo do określonej zniżki na przejazd. Wyłączenie nie dotyczy jednak wypłacanego z tego tytułu ekwiwalentu pieniężnego. Natomiast niektóre artykuły, przedmioty lub usługi są wykluczone z tej podstawy tylko wtedy, gdy opiewają na zakup po cenach niższych od detalicznych.
Często na podstawie uzp, regulaminów wynagradzania lub innych przepisów płacowych pracownicy otrzymują korzyści materialne w postaci szczepień ochronnych. Istnieją jednak wątpliwości, czy takie szczepienia są przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu updf. Zgodnie z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów, nie stanowią go wydatki związane z obowiązkowymi badaniami lekarskimi, które muszą ponieść pracodawcy, jak również świadczenia związane z innymi usługami leczniczymi, jeśli nie jest możliwe określenie ich wysokości na poszczególną osobę, gdy np. są opłacane ryczałtem (bez względu na to, czy pracownik korzysta ze świadczeń leczniczych, czy też nie). Oznacza to, że wartość otrzymanej szczepionki sfinansowanej na innych zasadach jest przychodem pracownika ze stosunku pracy, wyłączonym z podstawy wymiaru składek, jeżeli pracownik ponosi za nie częściową odpłatność. Gdy natomiast dostaje je od szefa całkowicie bezpłatnie, stanowi podstawę wymiaru składek, ustalaną zgodnie z § 3 rozporządzenia w sprawie podstawy wymiaru.

Otrzymywane od pracodawcy artykuły spożywcze, np. deputaty chlebowe, nie stanowią podstawy wymiaru składek do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 1/4 bieżącego najniższego wynagrodzenia za pracę (czyli obecnie do 190 zł). I to bez względu na to, czy są przekazywane całkowicie bezpłatnie, czy za częściową odpłatnością.


Przykład:

Janusz Nowakowski pracuje w telewizji kablowej. Zgodnie regulaminem wynagradzania pracownicy mogą nabywać jej abonament za 1 zł, podczas gdy zewnętrzni klienci muszą za to zapłacić 50 zł. Jeżeli J. Nowakowski skorzysta z tej możliwości (kupi abonament telewizyjny za 1 zł), wartość otrzymanej usługi nie będzie stanowiła podstawy wymiaru składek.


Przykład:

Hurtownia zwraca co miesiąc dojeżdżającym do pracy koszty biletów. Wlicza je do podstawy wymiaru składek. Nie musiałaby tego robić, gdyby sama je kupowała, a następnie przekazywała zatrudnionym nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie. Skoro jednak pracownicy otrzymują pieniądze na zakup biletów, są one ich przychodem, podlegającym oskładkowaniu.



dodatkowe świadczenia niemające charakteru deputatu, przyznawane na podstawie przepisów szczególnych - kart branżowych, np. ekwiwalent pieniężny z tytułu zwrotu kosztów przejazdów urlopowych, świadczenia na pomoce naukowe dla dzieci czy z okazji uroczystych dni (jak tradycyjne "barbórkowe"), z wyjątkiem nagród pieniężnych wypłacanych z tytułu uroczystych dni,

świadczenia przyznane przez pracodawcę - zgodnie z odrębnymi przepisami - na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracowników, z wyłączeniem tych za czas urlopu szkoleniowego oraz zwolnienia z części dnia, przysługujące podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych. Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz. U. nr 103, poz. 472 ze zm.), kształcenie dorosłych odbywa się w szkołach ponadpodstawowych i wyższych, a dokształcanie - głównie na studiach podyplomowych, kursach, seminariach. Rozporządzenia nie stosuje się jednak do pracowników naukowych oraz badawczo-technicznych jednostek badawczo-rozwojowych, a także do innych, jeżeli kwestie te w odniesieniu do nich regulują odrębne przepisy, uzp lub przepisy o wynagradzaniu. Zasady odbywania studiów doktoranckich i przyznawania stypendiów naukowych reguluje z kolei rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 10 czerwca 1991r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów naukowych (Dz. U. nr 58, poz. 249 ze zm.). Stosownie do jego § 9 kandydaci na dzienne studia doktoranckie mają prawo do bezpłatnego urlopu lub też z chwilą przyjęcia na studia następuje rozwiązanie z nimi umowy o pracę. Otrzymywane przez nich stypendium nie jest zatem przychodem z pracy; nie stanowi zatem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Pracownikom skierowanym na zaoczne studia doktoranckie oraz przygotowującym rozprawę doktorską poza tymi studiami lub rozprawę habilitacyjną przysługują stypendia naukowe od zakładów pracy. Tych również się nie wlicza do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie § 2 ust. 1 pkt 29 rozporządzenia w sprawie podstawy wymiaru. Natomiast gdy uczelnia wyższa daje pracownikom z własnego funduszu stypendialnego inne wypłaty niż te, o których mowa w § 10, 14 i 15 rozporządzenia z 10 czerwca 1991 r., stanowią one podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
6. Świadczenia rzeczowe


wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu, z wyłączeniem posiłków profilaktycznych - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 1/4 najniższego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca może również przekazać pracownikom kupony w celu zakupu posiłków w punktach gastronomicznych świadczących takie usługi. Od 1 stycznia 2003 r. obowiązuje minimalne wynagrodzenie za pracę (800 zł), które zastąpiło obowiązujące do końca 2002 r. wynagrodzenie najniższe. Zgodnie jednak z art. 25 ustawy z 10 października 2002 r., jeżeli w przepisach występuje pojęcie "wynagrodzenie najniższe", należy przez to rozumieć 760 zł. Oznacza to, że wyłączeniu z podstawy wymiaru z tytułu posiłków podlega kwota 190 zł miesięcznie,

świadczenia okolicznościowe przyznawane w formie rzeczowej lub bonów towarowych uprawniających do zakupu w sklepach artykułów spożywczych i przemysłowych, pod warunkiem, że nie podlegają one wymianie na pieniądze - do wysokości kwoty, którą z tego tytułu zwolniono z podatku dochodowego. Od 1 stycznia 2002 r. zwolnienie podatkowe dotyczy wyłącznie rzeczowych świadczeń okolicznościowych, sfinansowanych w całości ze środków ZFŚS lub funduszy związków zawodowych do połowy najniższego wynagrodzenia z grudnia zeszłego roku (obecnie to 380 zł). Wyłączona z podstawy wymiaru składek pozostaje zatem wartość świadczeń okolicznościowych w formie rzeczowej lub bonów towarowych, uprawniających do zakupu w sklepach artykułów spożywczych i przemysłowych, przyznanych pracownikom przez pracodawcę, które zostały sfinansowane ze środków związkowych - do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty, która jest zwolniona z tego tytułu z podatku dochodowego od osób fizycznych, pod warunkiem, że nie podlegają one wymianie na pieniądze. Zatem świadczenia z innych źródeł niż wskazane (np. ze środków obrotowych przedsiębiorcy) wchodzą do podstawy wymiaru składek,

w naturze w postaci działki gruntu.
7. Na cele socjalne


świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS. Są one wyłączone z podstawy wymiaru składek bez względu na ich wysokość oraz bez względu na to, co jest przedmiotem świadczeń. Wyłączeniu podlegają np. bony towarowe przyznawane z ZFŚS,

świadczenia z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie uzp w zakładzie, który nie tworzy ZFŚS - do wysokości odpisu podstawowego, określonego w art. 5 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz. U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.; dalej: uzfśs),

świadczenia urlopowe,

zapomogi losowe w razie klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby.
8. Polisy na życie i fundusze


finansowane przez pracodawcę składki na grupowe ubezpieczenia na życie (dotyczące ryzyk 1 oraz 3-5 działu I wymienionych w załączniku do ustawy dział. ubezp.), zawarte lub odnowione przed 9 lipca 1998 r. Od takich składek nie płaci się ZUS do wysokości siedmiu proc. bieżącej, przeciętnej, miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe, przypadającej na jednego pracownika. Oczywiście, dopiero po spełnieniu kilku warunków. Po pierwsze: pracodawca nie może być uprawnionym do otrzymania świadczenia ubezpieczeniowego. Po drugie: polisa w okresie pięciu lat, licząc od końca roku, w którym ją zawarto, wyklucza:
- możliwość odstąpienia od umowy,

- zaciąganie zobowiązań pod jej zastaw,

- wypłatę z tytułu dożycia oznaczonego wieku.

Po trzecie: program obejmuje co najmniej połowę pracowników zakładu w dniu zawarcia umowy,


opłacane przez pracodawcę składki na grupowe ubezpieczenia na życie pracowników (też od ryzyk 1 oraz 3 - 5 działu I), zawarte lub odnowione przed 1 kwietnia 1999 r. (data wejścia w życie ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o pracowniczych programach emerytalnych; tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. nr 60, poz. 623 ze zm.; dalej: uppe). Te są wolne od ZUS do takiej samej wysokości jak poprzednie oraz po spełnieniu pierwszego i drugiego z powyższych wymogów, z tym że wskazane wykluczenia obowiązują do uzyskania przez pracownika 60 lat albo wcześniejszych uprawnień emerytalno-rentowych. Ponadto polisa musi zapewniać prawo przystąpienia do niej co najmniej połowie pracowników danej firmy,

poniesione przez pracodawcę koszty na nabycie przez pracowników jednostek uczestnictwa funduszy powierniczych i funduszy inwestycyjnych. Aby wydatki te skorzystały z zusowskiej ulgi (też do 7 proc. bieżącej przeciętnej miesięcznej podstawy na jedną osobę), umowa pracodawcy z towarzystwem funduszy powierniczych (funduszem inwestycyjnym) i pracownikiem - do czasu uzyskania przez niego 60 lat albo wcześniejszych uprawnień emerytalnych lub rentowych - nie może dopuszczać:
- umorzenia jednostek uczestnictwa funduszy powierniczych,

- możliwości żądania odkupienia jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych nabytych za środki pieniężne przekazane przez zakłady pracy,

- zaciągania zobowiązań pod zastaw wierzytelności, której przedmiotem jest umorzenie przez towarzystwo funduszy powierniczych lub odkupienie jednostek uczestnictwa przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych.

Musi także umożliwiać jej zawarcie co najmniej połowie pracowników danego pracodawcy. Zwolnienie dotyczy wyłącznie takich umów, które zawarto lub odnowiono przed wskazanymi datami (9 lipca 1998 r. lub 1 kwietnia 1999 r.). Dodajmy, że składki na wskazane ubezpieczenia grupowe zawarte po 21 września 2001 r. lub nabyte jednostki uczestnictwa funduszy powierniczych i funduszy inwestycyjnych, płacone przez zakład za pracownika, są dla niego przychodem oskładkowanym. A zatem, składki na grupową polisę na życie pracowników są zwolnione z ZUS, tylko gdy pracodawca zawarł daną umowę odpowiednio przed 9 lipca 1998 r. lub 1 kwietnia 1999 r., a pracownicy przystąpili do niej do 21 września 2001 r. Jeżeli zdecydowali się na to po tej dacie, opłacane w ten sposób składki trzeba doliczyć do ich przychodu i zapłacić od nich pełny ZUS.

Omówionych wyłączeń z tytułu polis grupowego ubezpieczenia na życie nie mają prawa stosować ci pracodawcy, których pracownicy - poza tymi ubezpieczeniami - są równocześnie uczestnikami programu emerytalnego na podstawie ustawy z 22 sierpnia 1997 r.

9. Inne


środki otrzymywane w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywizacji zawodowej na rehabilitację zawodową, społeczną oraz leczniczą osób niepełnosprawnych na podstawie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych albo z zakładowego funduszu aktywności, z wyłączeniem wynagrodzeń finansowanych ze środków tych funduszy,

należności obliczone od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu, oraz nagrody za wynalazczość, prace badawcze i wdrożeniowe. Należności te są wyłączone z podstawy wymiaru od 31 maja 1999 r. Gdy więc przekazanie pracodawcy praw do korzystania z wynalazku nastąpiło między 1 stycznia a 30 maja 1999 r., taki przychód jest oskładkowany, a gdy po 30 maja 1999 r. - wolny od ZUS.
Jak wycenić

Nie zawsze wyłączenia z podstawy opodatkowania są tożsame z wyłączeniami z podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych. Składki opłaca się nie tylko od tego, co pracownik otrzymuje w pieniądzu, ale i od świadczeń w naturze przyznanych przez pracodawcę. Wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagrodzeniu, a jeżeli płatnika takie przepisy nie obowiązują - zgodnie z § 3 rozporządzenia w sprawie podstawy wymiaru. I tak, gdy pracodawca obdarowuje załogę świadczeniami lub rzeczami wchodzącymi w zakres jego działalności gospodarczej, wycenia się je według cen stosowanych wobec zewnętrznych odbiorców. Gdy zaś kupuje coś pracownikowi, ekwiwalent pieniężny ustala się według ceny zakupu (łącznie z VAT).


Przykład:

Prezes spółki meblowej w nagrodę za najlepsze wyniki w sprzedaży zagwarantował najlepszemu przedstawicielowi handlowemu, że opłaci mu pełny koszt wczasów za granicą. Pozostali pracownicy otrzymali nagrody pieniężne. Wczasy zostały opłacone we wrześniu przez pracodawcę jednorazowo w kwocie 4500 zł. Cenę z faktury, czyli 4500 zł, należy zsumować z wynagrodzeniem pracownika za wrzesień, które otrzymał w gotówce, i składki na ZUS opłacić od łącznej kwoty. Zatem za wrzesień pracownik zapłaci podatek i zusowskie składki nie tylko od comiesięcznej pensji, ale i od wartości wczasów. We wrześniu pracownik otrzymał wynagrodzenie w kwocie 4500 zł. Czyli składki trzeba obliczyć od kwoty 9 tys. zł. Spróbujmy zatem policzyć, ile powinien dostać we wrześniu do ręki.


Z przychodu pracownika za wrzesień 2003 r. potrąca się koszty uzyskania. Zakładamy, iż ma on jedną umowę o pracę z jednym zakładem i mieszka w tym samym mieście, w którym mieści się siedziba pracodawcy; właściwe dla niego koszty uzyskania to zatem 99,96 zł.
9000 zł - 99,96 zł = 8900,04 zł


Potem odejmuje się składki na ubezpieczenia społeczne finansowane z jego przychodu, tj. 18,71 proc. (emerytalną - 9,76 proc. podstawy wymiaru, rentową - 6,5 proc. i chorobową - 2,45 proc.):
9000 zł x 18,71 proc. = 1683,90 zł

9000 zł - 99,96 zł = 8900,04 zł

8900,04 zł - 1683,90 zł = 7216 zł - podstawa opodatkowania po zaokrągleniu do pełnych zł.


Następnie oblicza się zaliczkę podatkową:
7216 zł x 19 proc. - 44,17 zł = 1326,87 zł.


Oblicza się składkę zdrowotną i odejmuje od zaliczki:
(9000 zł - 1683,90 zł) x 8 proc. zł = 585,29 zł - składka zdrowotna,

1326,87 zł - 567 zł (7,75 proc. składki zdrowotnej) = 759,90 zł - zaliczka do urzędu skarbowego po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy.


Oblicza się, ile pracownik powinien dostać do ręki wrześniowej pensji:
4500 zł -1683,90 zł - 759,90 zł - 567 zł - 18,29 zł = 1470,91 zł.

Wychodzi na to, że pracownik otrzyma za wrzesień tylko 1470,91 zł.


Odrębne reguły dotyczą darmowego udostępniania przez zakład mieszkania. Takie świadczenie w naturze wycenia się następująco. Gdy chodzi o lokal:


spółdzielczy typu lokatorskiego i własnościowego - w wysokości obowiązującego go czynszu w danej spółdzielni mieszkaniowej,

komunalny - czynszu wyznaczonego dla niego przez gminę,

własnościowy, z wyłączeniem lokali spółdzielczych typu własnościowego oraz domów stanowiących własność prywatną - według zasad i stawek czynszu dla mieszkań komunalnych na tym terenie, a w miastach - w danej dzielnicy,

w hotelach - w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.
Gdy więc pracodawca sam wynajmuje mieszkanie, które udostępnia pracownikowi, do podstawy wymiaru składek tego ostatniego wlicza się nie faktyczny koszt, jaki poniósł pracodawca, lecz wartość czynszu obowiązującego dla tego typu lokalu.


Przykład:

Firma zawarła umowę najmu mieszkania spółdzielczego, na podstawie której płaci właścicielowi mieszkania 800 zł. Czynsz do spółdzielni za to mieszkanie wynosi 200 zł. Od stycznia do grudnia spółka udostępnia to mieszkanie zatrudnionemu pracownikowi. Do podstawy wymiaru składek pracownika w tych miesiącach dolicza się 200 zł, a więc kwotę czynszu do spółdzielni, a nie faktycznie płaconą właścicielowi mieszkania. Gdyby natomiast zakład zwracał pracownikowi koszty wynajmu lokalu (pracownik dostawałby co miesiąc pieniądze na opłacenie czynszu), wówczas do jego przychodu w gotówce należałoby dodać pełną kwotę otrzymywaną od pracodawcy.


Przychód pracownika w walutach obcych przyjmuje się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po przeliczeniu na złote w sposób określony w updf. Natomiast podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników skierowanych do pracy lub służby w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych misjach specjalnych za granicą stanowi kwota odpowiadająca kwocie ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Zatem na koniec miesiąca każdy płatnik składek w pierwszej kolejności powinien ustalić, czy dany składnik wynagrodzenia jest przychodem ze stosunku pracy (gotówkowym lub w naturze). Następnie trzeba sprawdzić, czy przychód ten nie jest wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli nie, można brać się za wycenę świadczeń w naturze.

Limit 30-krotności

Podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowych pracownika nie może być w danym roku wyższa od 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2003 r. od 65 850 zł). Gdy przychód zatrudnionego liczony narastająco od początku roku przekroczy tę kwotę, od nadwyżki nie płaci się wskazanych składek. W celu ustalenia limitu 30-krotności sumuje się co miesiąc narastająco od początku roku wszystkie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z wszystkich tytułów danego ubezpieczonego. Uwzględnia się tu wszystkie przychody stanowiące podstawę wymiaru tych składek, wypłacone lub postawione do dyspozycji pracownika od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Bez znaczenia jest przy tym fakt, że wskutek kłopotów finansowych część grudniowej pensji pracodawca wypłacił dopiero w następnym miesiącu. Zatem otrzymane w styczniu tego roku wynagrodzenie, choćby jeszcze zaległe za zeszły rok, to przychód pracownika z 2003 r. Dolicza się je więc do innych przychodów, aby sprawdzić, czy nie nastąpiło przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych.

Przykład:

Od 15 września pracownica przebywa na urlopie macierzyńskim. Od czerwca zakład nie naliczał i nie odprowadzał za nią składek emerytalnej i rentowych. W związku z tym, że w 2003 r. osiągnęła górną roczną podstawę wymiaru składek, z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, pracodawca nie powinien w bieżącym roku wykazywać składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansowanych z budżetu państwa


Jeżeli pracownik jest zatrudniony równocześnie u dwóch pracodawców, dla ustalenia limitu 30-krotności sumuje się podstawę wymiaru składek w obydwu zakładach. Do końca 2002 r. śledzenie limitu 30-krotności należało do ZUS. W ciągu 3 miesięcy od otrzymania dokumentów potwierdzających przekroczenie tej kwoty ZUS niezwłocznie informował o tym płatników, a - za ich pośrednictwem - również zainteresowanego. Nowela ustawy sus z 18 grudnia 2002 r. (Dz. U. nr 241, poz. 2074) uwolniła ZUS od tej uciążliwości. Od 1 stycznia 2003 r. kontrola limitu 30-krotności to wyłączne zadanie ubezpieczonych. To oni mają obserwować przyrost podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych na podstawie branych od pracodawców (zleceniodawców itd.) co miesiąc informacji. O przekroczeniu limitu 30-krotności powinni natychmiast zawiadomić płatnika, aby nie popłynęły nienależne składki. Zaleca się przy tym niezwykłą ostrożność, gdyż - zgodnie z art. 19 ustawy sus - za skutki błędnego oświadczenia o przekroczeniu maksymalnej podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych odpowiada sam ubezpieczony.


Przykład:

Janusz B. ma dwa etaty, każdy z wynagrodzeniem 5000 zł brutto miesięcznie. Zdaje sobie sprawę, że do przekroczenia 65 850 zł brakuje mu równo 5000 zł. Powinien złożyć np. pracodawcy A oświadczenie, aby ten nie odprowadził w danym miesiącu za niego składek emerytalnej i rentowych. Opłaci je pracodawca B.


Jeżeli pracownik nie poinformuje żadnego z płatników o przekroczeniu rocznego limitu, składki naliczą obaj. W takim wypadku składki należy rozliczyć proporcjonalnie, a więc każdy z pracodawców powinien je opłacić od 2500 zł.


Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz wypadkowe zatrudnionych stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek.

W związku z tym płatnik ma obowiązek odprowadzać za ubezpieczonego składki chorobowe i wypadkowe także wówczas, gdy z powodu przekroczenia limitu 30-krotności nie są płacone składki emerytalna i rentowe.

Źródło:Rzeczpospolita

Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [4]
Links
  [1] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=12
  [2] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=749
  [3] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=79
  [4] http://bhpekspert.pl/user.php