Praca [2]

Utrudnianie pracy inspekcji.Kontrola w zakładzie.

Nawet gdyby pracodawca bardzo utrudniał inspektorowi pracy przeprowadzenie kontroli, do kontroli i tak dojdzie. Nie pomoże furtka zamknięta na kłódkę i spuszczenie psa z łańcucha. Tyle że kiedy wkroczy policja, konsekwencje mogą być poważniejsze.


Spośród 846 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przez pracodawców przestępstw przeciwko prawom pracowników, skierowanych w 2002 r. przez inspekcję pracy do prokuratury, prawie co drugie dotyczyło utrudniania lub uniemożliwiania przeprowadzenia kontroli. Było ich 448, rok wcześniej 237, a w 2000 r. – tylko 89. To świadczy o narastaniu tego zjawiska i o coraz częstszym korzystaniu przez inspektorów pracy z istniejących możliwości. Liczba zawiadomień do prokuratury ukazuje tylko część prawdy o tym problemie. Nie każdy taki przypadek kończy się bowiem powiadomieniem prokuratury.
Pracodawca unika kontroli?
W sprawozdaniu Państwowej Inspekcji Pracy z działalności w 2002 r. podano, że w tym czasie doszło do 7,8 tys. wykroczeń polegających na niewykonaniu decyzji inspekcji i utrudnianiu jej działalności. Z informacji uzyskanych w okręgowych inspektoratach pracy wynika, że utrudnianie działalności najczęściej polega na unikaniu spotkania z inspektorem pracy. Nieobecność szefa zakładu wprawdzie pozwala inspektorowi na skontrolowanie warunków pracy zatrudnionych, uniemożliwia jednak dostęp do potrzebnej dokumentacji.

Odpowiedzialność za wykroczenia

Zgodnie z art. 283 kodeksu pracy, karze grzywny podlega ten, kto utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia przeprowadzenie kontroli zakładu pracy lub nie udziela inspektorowi pracy informacji niezbędnych do wykonywania zadań.
Mandat od inspektora

Z kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia:

w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określone w kodeksie pracy, a także w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy (art. 17),

w powyższych sprawach postępowanie mandatowe prowadzi inspektor pracy (art. 95),

w postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości 500 zł (art. 96).

Trzy lata pozbawienia wolności

Z art. 225 par. 2 kodeksu karnego: Karze pozbawienia wolności do lat trzech podlega, kto osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonywanie czynności służbowych.

Pozostawienie informacji o terminie kolejnej wizyty często nie skutkuje. Inspektor nie zastaje ani pracodawcy, ani dokumentacji. Wystawia więc żądanie o stawienie się w siedzibie okręgowego inspektoratu lub jego oddziału. Gdy i to nie przynosi skutku, żąda przedstawienia dokumentów. Uparte unikanie kontaktu kończy się niekiedy odwołaniem do pomocy policji. Pracodawcy, którzy ostatecznie zgłaszają się na wezwania, usprawiedliwiają swój brak reakcji chorobą lub wyjazdem za granicę. Niektórzy nie podają żadnych przyczyn.

– Zdarza się, że szef firmy nie chce wpuścić inspektora na teren zakładu. W 2002 r. mieliśmy dwa takie przypadki, z pomocą przyszła nam policja – mówi Witold Zalewski, okręgowy inspektor pracy w Białymstoku. Czasami pracodawca, prowadzący działalność w obiekcie znajdującym się na jego prywatnym terenie, zamyka w nim pracowników, a dostępu do posesji broni pies. Zdarza się, że pracodawca niezadowolony z przebiegu czynności kontrolnych przestaje udzielać informacji i nie chce z nami współpracować. – Wtedy zwracamy się o pomoc do policji, która nierzadko towarzyszy nam do końca kontroli – wyjaśnia Bożenna Walczak-Siwek, okręgowy inspektor pracy w Gdańsku.

Problem z małymi

Zdzisław Kowalski, zastępca okręgowego inspektora pracy we Wrocławiu, zwraca uwagę na coraz częstsze świadome unikanie kontaktu z inspektorem oraz niechęć do okazywania dokumentów lub pomieszczeń do kontroli. W ocenie rozmówców „GP” to zjawisko występuje przede wszystkim w małych firmach, zatrudniających do 20 osób, w których nie tylko znajomość praw pracowniczych, ale także przepisów regulujących prowadzenie działalności gospodarczej, jest niewielka. W dużych przedsiębiorstwach raczej nie dochodzi do utrudniania pracy inspekcji. Mają one swoich radców prawnych i wszelkie kwestie sporne są rozwiązywane na drodze prawnej, w ewentualnych odwołaniach od decyzji inspektorów.

W ocenie Marka Rapciaka, zastępcy okręgowego inspektora pracy w Krakowie, większość prób unikania kontroli wynika raczej z obawy przed konsekwencjami ewentualnego wykrycia nieprawidłowości. Pracodawcy zdają sobie sprawę ze swojej niepełnej wiedzy o obowiązujących przepisach. Nieraz pracodawcy opóźniają przeprowadzenie kontroli także po to, aby przed wizytą inspektora poprawić sytuację, np. uzupełnić luki w dokumentacji pracowniczej.

Takie odwlekanie kontroli nie ma żadnego sensu – podkreśla Marek Rapciak. Kontrola i tak zostanie przeprowadzona, tyle że wówczas pracodawca znajdzie się w gorszej sytuacji. Uniemożliwianie i utrudnianie inspektorom pracy wykonywania czynności służbowych jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, za co można nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego albo skierować sprawę na drogę sądową. Inspektorzy wolą nakładać mandaty. Są to mandaty kredytowane, płatne w ciągu siedmiu dni, podczas gdy w sądach takie sprawy toczą się długo, stąd reakcja na te wykroczenia jest bardzo spóźniona. Ponadto dość często wysokość zasądzonej grzywny niewiele przekracza wysokość mandatu, na przykład w ubiegłym roku średnia grzywna w różnych sprawach rozstrzyganych przez sądy na wniosek inspekcji pracy wyniosła tylko 770 zł.

Na inne kary zasługuje natomiast udaremnianie przeprowadzenia kontroli, udostępniania dokumentów czy niewykonywanie poleceń w sposób, który ma znamiona przestępstwa. W takich przypadkach pozostaje zawiadomienie prokuratury, tym bardziej jeżeli zbiega się to ze złośliwym i uporczywym naruszaniem praw pracowników. W ubiegłym roku OIP we Wrocławiu złożył 43 doniesienia o utrudnianiu działalności inspektorów. W przypadku sześciu z nich prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania, w 10 sprawy się toczą, 14 skierowano do sądu. Zapadło pięć wyroków skazujących. Na terenie krakowskiego OIP wydano dwa wyroki skazujące (w zawieszeniu) – na sześć i osiem miesięcy pozbawienia wolności.

Oczami prokuratora

W raporcie PIP podkreśla się jednak, że czyny uznawane przez inspektora zawiadamiającego o popełnieniu przestępstwa za utrudnianie kontroli nie zawsze tak samo oceniane są przez prokuratora, np. różnie traktowane jest niestawianie się pracodawcy na wezwania inspektora pracy, nawet wielokrotnie ponawiane. W takich przypadkach – czytamy w sprawozdaniu – argumentem prokuratury bywa brak udokumentowania przyczyny niestawiennictwa. Z kolei w przypadku czynów polegających na złośliwym i notorycznym łamaniu praw pracowników prokuratorzy nie dostrzegali w działaniu pracodawców złośliwości i uporczywości działania, a uwzględniali przy ocenie ich przyczyn trudną sytuację finansową przedsiębiorców.
Inspektorzy pracy rzadko korzystają z uprawnień do składania zażaleń na odmowę wszczęcia postępowania lub jego umorzenie. W 2002 r. złożono ich tylko 39.

Zdarzały się natomiast przypadki, że już samo złożenie zawiadomienia prokuratury o przestępstwie powodowało zaniechanie przez pracodawcę działań utrudniających kontrolę i umożliwiało jej przeprowadzenie. – To rzeczywiście często wystarcza, aby pracodawca stawił się w inspektoracie czy udostępnił akta pracowników – przyznaje Witold Zalewski z Białegostoku.

Pracownicy na lodzie

– Uporczywe unikanie kontaktu z inspektorem niekiedy trwa nawet kilka miesięcy. W tym czasie zakład może być na przykład postawiony w stan upadłości – podkreśla Bożenna Walczak-Siwek z Gdańska. W takiej sytuacji inspektor pracy niewiele zdziała. Pracownicy, którym na przykład nie wypłacono należnych wynagrodzeń, nie mogą już liczyć na skuteczną interwencje inspektora i otrzymanie pieniędzy. Przyjęty w Polsce tryb dochodzenia należności pracowniczych jest długotrwały i mało skuteczny.


Zródło: Gazeta Prawna 14.03.2003