Uprawnienia kontrolne związków zawodowych i społecznej inspekcji pracy [1]

Autor : poradnik Dodano: 10-04-2003 - 07:54
Praca [2]
Każdy pracodawca musi liczyć się z tym, iż zawita do niego inspektor pracy, kontrola z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych czy pracownicy urzędów pracy. Tego typu kontrole zdarzają się jednak tylko co pewien czas. Działające u pracodawcy związki zawodowe kontrolują go natomiast na bieżąco.

Uprawnienia kontrolne związków zawodowych wynikają wprost z ustawy regulującej zasady tworzenia i funkcjonowania związków zawodowych, czyli ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (patrz podstawa prawna), a także kodeksu pracy i innych ustaw.

W tym przypadku nie chodzi tu o kontrolę sensu stricto, a raczej patrzenie na ręce pracodawcy, w jaki sposób przestrzega on przepisów prawa pracy, czy prawidłowo korzysta z przysługujących mu uprawnień, czy jego działanie nie narusza interesów pracowniczych. Pracodawca podejmując decyzje cały czas musi liczyć się z tym, iż będzie ona oceniana przez działające u niego związki zawodowe, które jeśli sprawa dotyczyć będzie nie indywidualnych spraw pracowniczych – wejść mogą z nim nawet w spór zbiorowy. Związki mogą też wymusić na pracodawcy przestrzeganie np. przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrolują prowadzoną przez pracodawcę działalność socjalną.

Wiele decyzji pracodawcy dotyczących poszczególnych pracowników wymaga zgody zakładowej organizacji związkowej. Często też pracodawca przed podjęciem określonych czynności zobowiązany jest do zasięgnięcia opinii związków zawodowych. To też instrument społecznej kontroli, jakiej w zasadzie w sposób ciągły podlega pracodawca, u którego działają związki zawodowe. Biorąc to wszystko pod uwagę wydaje się, że uprawnienia kontrolne związków zawodowych podzielić można na dotyczące indywidualnych i zbiorowych stosunków pracy.
Na czym polega kontrola związkowa?

Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych do uprawnień związków należy:

kontrola przestrzegania przepisów dotyczących interesów pracowników, emerytów, rencistów, bezrobotnych i ich rodzin (art. 8 ustawy),

kontrola nad przestrzeganiem prawa pracy (art. 23 ustawy),

uczestnictwo na zasadach określonych odrębnymi przepisami, w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 23 ustawy).

Uprawnienia te znajdują odbicie w sposobie działania zakładowej organizacji związkowej. Do zakresu działania tej organizacji należy w szczególności:

zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy (art. 26 pkt. 1 ustawy),

zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników (art. 26 pkt. 2 ustawy),

sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bhp (art. 26 pkt. 3 ustawy),

kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy (art. 26 pkt 4 ustawy),

zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów (art. 26 pkt 5 ustawy),

żądanie od pracodawcy informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących warunków pracy i zasad wynagradzania (art. 28 ustawy).

Dobrowolne, samorządne i niezależne

Zgodnie z art. 1 ustawy o związkach zawodowych – związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych.

Co ważne związek zawodowy jest niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji. Zdaniem W. Masewicza – „Nowe prawo o związkach zawodowych. (Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1991/10/1 – t.

1) stwierdzenie, że związek zawodowy jest niezależny także „... od innych organizacji” jest dość enigmatyczne. Kłopotliwa może być bowiem wykładnia ustawowej wzmianki o niezależności związku od kogoś, kto nie został nawet jednoznacznie określony. Odwołując się jednak do tradycyjnych wyobrażeń o trzech płaszczyznach niezależności związku, tj. od pracodawcy i organizacji reprezentującej jego interesy, od państwa, a ściślej od administracji państwowej i od partii politycznych, można przypuszczać, że w tym wypadku chodzi o tę trzecią płaszczyznę.

Definicja zakładowej organizacji związkowej

Do końca ubiegłego roku ustawa o związkach zawodowych nie precyzowała jak należy rozumieć pojęcie „zakładowa organizacja związkowa”. Jej definicję wprowadzono dopiero przy okazji ostatniej nowelizacji kodeksu pracy i niektórych innych ustaw. Chodzi tu o ustawę z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (patrz podstawa prawna). Tak więc od 1 stycznia 2003 r. uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują nie wszystkim organizacjom działającym w danej firmie, a jedynie tym, które zrzeszają co najmniej 10 członków będących:

pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo

funkcjonariuszami, o których mowa w art. 2 ust. 6 ustawy, pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji (chodzi tu o funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej oraz strażaków Państwowej Straży Pożarnej).

Od 1 stycznia br. zakładowa organizacja związkowa, która chce uzyskać albo utrzymać status zakładowej organizacji związkowej, ma obowiązek informować co kwartał pracodawcę (dowódcę jednostki) o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków, którzy są pracownikami lub chałupnikami (funkcjonariuszami wymienionych wyżej służb).


Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [3]
Links
  [1] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=588
  [2] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=52
  [3] http://bhpekspert.pl/user.php