Celem planowanej nowelizacji Kodeksu pracy jest dostosowanie polskiego prawa pracy do prawa europejskiego oraz do Konstytucji RP.
Od listopada 2002 r. w Sejmie znajduje się rządowy projekt zmian w Kodeksie pracy. W styczniu 2003 r. odbyło się pierwsze czytanie, po którym projekt został przesłany do komisji kodyfikacyjnej. Teraz jest przedmiotem debat na posiedzeniach podkomisji zajmującej się tylko tą nowelizacją.
Czas pracy
Jedną z najistotniejszych zmian proponowanych przez rząd mają być przepisy dotyczące czasu pracy. W związku z tym nową treść ma otrzymać cały dział szósty dotyczący czasu pracy.
Oto niektóre z proponowanych zmian:
• Wprowadzenie limitu czasu pracy (wraz z godzinami nadliczbowymi), wynoszącego przeciętnie 48 godzin w okresie rozliczeniowym.
• Pracownikom ma być przyznane prawo do regularnych okresów odpoczynku: dobowego, trwającego nieprzerwanie minimum 11 godzin oraz tygodniowego, trwającego nieprzerwanie minimum 35 godzin.
• Wprowadzone mają być nowe systemy czasu pracy (system skróconego tygodnia pracy, przewidujący wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu, jednak pod warunkiem odpowiedniego wydłużenia dobowego wymiaru czasu pracy, w granicach do 12 godzin, oraz system pracy weekendowej, zakładający wykonywanie pracy przez pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy – tylko w piątki, soboty, niedziele i święta).
• Uregulowane mają być zasady rekompensowania pracy wykonywanej przez pracownika w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.
• Wydłużony ma zostać okres, w którym pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi dnia wolnego od pracy.
• Dopuszczona ma być praca w niedziele i święta w przypadkach pracy wykonywanej w systemie zmianowym.
• Włączenie do pojęcia pracy w godzinach nadliczbowych prac wykonywanych ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu czasu pracy.
• Nałożony zostanie na pracodawców obowiązek takiego organizowania pracy, które łagodzi uciążliwość pracy monotonnej i w stałym tempie, w szczególności przez wprowadzenie niezbędnych przerw przy wykonywaniu takiej pracy, wliczanych do czasu pracy.
• Zrezygnuje się z grupowej organizacji pracy.
• Udzielanie pracownikowi dni wolnych od pracy może następować nieregularnie w całym okresie rozliczeniowym czasu pracy.
• Skrócony ma być z 48 do 43 godzin czas pracy w ruchu ciągłym.
Zatrudnianie w niepełnym wymiarze czasu pracy
W zakresie zatrudniania w niepełnym wymiarze czasu pracy wszystkie proponowane zmiany mają być korzystne dla pracownika.Zwiększają one m.in. możliwość inicjatywy pracownika.
Ma też być wprowadzony limit godzin pracy, powyżej którego będzie przysługiwać wynagrodzenie jak za godziny nadliczbowe.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Projekt rządowy przewiduje m.in. wprowadzenie przepisu mającego na celu umożliwienie pełnego wdrożenia dyrektywy dotyczącej ochrony pracowników przed działaniem czynników rakotwórczych.
Inny dodany przepis ma umożliwić wdrożenie dyrektywy dotyczącej ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z działaniem czynników biologicznych w pracy.
Do Kodeksu pracy ma być wprowadzony obowiązek oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą. Sprecyzowaniu mają też ulec wymagania dotyczące kwalifikacji pracodawcy wykonującego zadania służby bhp.
Ochrona pracy dzieci
W zakresie ochrony pracy dzieci zmiana przepisów idzie w kierunku zwiększenia kontroli nad tą pracą.
Wprowadzony ma być m.in. wymóg uzyskania zgody rodzica lub opiekuna na wykonywanie pracy i zajęć przez dziecko w wieku do 16 lat.
Umowa o zastępstwo
Rządowy projekt przewiduje możliwość rozwiązania każdej umowy o pracę na czas określony i umowy w celu zastępstwa przez każdą ze stron za ustawowym 3-dniowym okresem wypowiedzenia.
Urlop wypoczynkowy
Zgodnie z projektem urlop wypoczynkowy ma mieć minimalny wymiar, wynoszący po roku pracy 20 dni. Inną zmianą w przepisach urlopowych ma być zniesienie odrębnych regulacji dotyczących urlopu wypoczynkowego dla pracowników zatrudnionych przy pracach sezonowych.
Obowiązek informowania o warunkach zatrudnienia
Pracownik ma mieć prawo do pisemnej informacji o warunkach zatrudnienia wynikających bezpośrednio z przepisów prawa pracy. Chodzi tu o informację o obowiązującej dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, częstotliwości i terminie wypłaty wynagrodzenia, wymiarze urlopu i długości okresu wypowiedzenia.
Co do dokumentowania warunków zatrudnienia, to pracownikom zatrudnionym na innej podstawie niż umowa o pracę mają być zagwarantowane takie same prawa jak pracownikom świadczącym pracę na podstawie umowy o pracę.
Dyskryminacja
Bardzo szeroko dyskutowane już w 2001 r. były plany rozszerzenia zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, pochodzenie rasowe lub etniczne, orientację seksualną, religię oraz wyznanie. Tutaj głównym przedmiotem sporu był oczywiście zakaz dyskryminacji ze względu na orientację seksualną.
Planowane jest zobowiązanie pracodawców do tworzenia w zakładzie pracy „środowiska wolnego od wszelkiej dyskryminacji”. Taki zapis stał się podstawą procesów wytaczanych pracodawcom w krajach, które go stosują. Przepis ten daje np. osobom, które czują się traktowane nie tylko przez zwierzchników, ale i przez innych pracowników inaczej, niż by sobie tego życzyły, możliwość zaskarżenia pracodawcy jako odpowiedzialnego za to, co się dzieje w zakładzie pracy.
Z tego obowiązku w konsekwencji wynika konieczność organizowania przez pracodawców dodatkowej formy szkolenia pracowników, żeby nauczyli się, jak funkcjonować w zakładzie pracy minimalizując ryzyko oskarżeń o dyskryminację lub o molestowanie seksualne. Zgodnie z wypowiedziami pełnomocnika rządu, nie wystarczy mieć dobre intencje, ponieważ największe znaczenie ma subiektywne odczucie osoby skarżącej się.
Inne zmiany
W związku z nowelizacją Kodeksu pracy będą też musiały być znowelizowane inne ustawy: o Państwowej Inspekcji Pracy, Karta Nauczyciela, o szkolnictwie wyższym, o związkach zawodowych oraz o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Podsumowanie
W krótkim artykule nie sposób wymienić wszystkich planowanych zmian przewidzianych w tym bardzo obszernym projekcie. Mimo jego rozmiarów zgłoszono tylko 15 uwag i propozycji. Nie sposób obecnie przewidzieć, jakie będą losy tego projektu w parlamencie. Większość przepisów jest korzystna dla pracowników, ale za to jeszcze więcej jest niekorzystnych dla pracodawców.
Zgodnie z założeniem nowelizacja kodeksu ma wejść w życie dopiero z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Komentarze