Umowa na zastępstwo 19.02.2003 [1]

Autor : inspekcjapracy Dodano: 18-02-2003 - 21:25
NOWE PRZEPISY [2]
Właściciel firmy – chciałby na miejsce pracownicy, która będzie na urlopie wychowawczym jeszcze przez co najmniej półtora roku, zatrudnić inną osobę, również kobietę. Jednak boi się, że po powrocie obecnej pracownicy może mieć trudności z rozwiązaniem umowy z jej zastępczynią. Ona też może przecież zajść w ciążę i zablokować mu etat na długi czas. Pyta, czy może temu jakoś zapobiec. Może się także zdarzyć, iż zatrudniona na zastępstwo osoba nie będzie należycie wywiązywać się ze swoich obowiązków. Co wtedy?


Ostatnia nowelizacja kodeksu pracy (ustawa z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw – Dz.U. nr 135, poz. 1146) wprowadziła nową – bezpieczniejszą dla pracodawcy – możliwość zatrudniania pracowników na czas określony. Pracodawca, który chce zastąpić pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, może na jego miejsce zatrudnić nową osobę na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności, czyli na tzw. umowę na zastępstwo.

Umowa na zastępstwo nie stanowi nowego rodzaju umowy o pracę. Nadal, zgodnie z art. 25 k.p., umowa o pracę zawierana może być na czas nieokreślony, na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy, a każda z nich poprzedzona może być umową na czas próbny.


W zasadzie umowa na czas określony

Umowa na zastępstwo jest więc po prostu pewnym typem umowy na czas określony. Oznacza to, że stosują się do niej wszelkie (z jednym, dotyczącym zakresu ochrony stosunku pracy osób zatrudnionych na jej podstawie, wyjątkiem) zasady dotyczące zawierania i rozwiązywania tych umów.
Z powodu tego wyjątku w umowie o pracę na zastępstwo powinno być wyraźnie zaznaczone, o jaki rodzaj umowy chodzi. A już na pewno powinno to wynikać z jej treści. Najlepiej więc, oprócz określenia rodzaju umowy już w tytule, w samej treści umowy podać, iż została ona zawarta na czas określony w celu zastępstwa pracownika X, który przebywa na urlopie wychowawczym.

Termin końcowy tej umowy może być oznaczony konkretną datą (jeśli pracodawca wie dokładnie, kiedy skończy się nieobecność pracownika, w zastępstwie którego ma być zatrudniona nowa osoba) lub poprzez wskazanie okoliczności, z wystąpieniem której umowa ta ulegać ma rozwiązaniu (np. powrót do pracy danego pracownika).


Na kilka dni, miesięcy, lat

W związku z tym, że ustawodawca nie określił okresu, na jaki taka umowa może być zawierana, wydaje się, że może to być okres usprawiedliwionej nieobecności pracownika. Czas okresowego zatrudnienia pracownika wyznaczony jest bowiem w tym przypadku czasem trwania usprawiedliwionej nieobecności zastępowanego pracownika. Może to więc być kilka, kilkanaście dni lub miesięcy, a nawet lat.
Jak wynika z art. 25 k.p., umowa w celu zastępstwa pracownika może być zawarta tylko na czas jego usprawiedliwionej nieobecności. Oznacza to, że jeżeli nieobecność jest nieusprawiedliwiona, pracodawca nie może skorzystać z takiej umowy przy zatrudnianiu nowego pracownika.

Zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. nr 60, poz. 281) przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające jego nieobecność w pracy. Chodzi tu m.in. o przebywanie pracownika na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby lub wypadku przy pracy, korzystanie przez niego z urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego, wychowawczego, okolicznościowego, zdrowotnego czy szkoleniowego, tymczasowe aresztowanie czy odbywanie kary pozbawienia wolności oraz służba w wojsku.

Powstaje pytanie, co w sytuacji, gdy z jakichś powodów nieobecność zastępowanego pracownika ulega przedłużeniu (rozwinięcie się choroby, przedłużenie urlopu wychowawczego albo skorzystanie przez pracownika po urlopie wychowawczym z urlopu bezpłatnego). Czy umowa o zastępstwo powinna zostać automatycznie przedłużona?

Wydaje się, że taki wniosek, odnoszący się do wszystkich sytuacji, byłby zdecydowanie za daleko idący. Zdaniem Małgorzaty Gersdorf (Kodeks pracy – komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003) nie można bowiem przyjmować, bez zgody zastępcy, iż jego umowa z uwagi na okoliczności faktyczne będzie stale modyfikowana. Przede wszystkim zaś taka interpretacja byłaby sprzeczna z koniecznością ustalenia terminu końcowego trwania umowy, który powinien być pewny, a jego nadejście niezależne od woli umawiających się stron.


Rozwiązanie umowy

Umowa na zastępstwo, podobnie jak każda umowa zawarta na czas określony, rozwiązuje się z upływem czasu, na jaki została zawarta. Wcześniejsze jej rozwiązanie będzie możliwe:




na mocy porozumienia stron (art. 30 par. 1 pkt 1 k.p.),

bez wypowiedzenia, jeśli zajdą okoliczności uprawniające do zastosowania tego trybu rozwiązania umowy o pracę (art. 52 par. 1, art. 53 par. 1 oraz art. 55 par. 11 k.p.) oraz

za dwutygodniowym wypowiedzeniem, jeśli w umowie została zamieszczona klauzula dopuszczająca ten tryb rozwiązania umowy o pracę (zgodnie z art. 33 k.p. dotyczy to umów na zastępstwo zawartych na dłużej niż 6 miesięcy).

W tym ostatnim przypadku nie trzeba podawać przyczyny wypowiedzenia umowy na zastępstwo, ponieważ, zgodnie z art. 30 par. 4 k.p., tylko w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.

Umowa na zastępstwo, tak jak każda inna umowa na czas określony, może być także rozwiązana przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Dotyczy to każdej umowy zawartej na czas określony (a więc i umowy na zastępstwo), bez względu na okres jej trwania. Stanowi o tym art. 411 k.p

Podobnie w razie zwolnień pracowników dokonywanych na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 2002 r. nr 112, poz. 980 z późn. zm.), zwanej potocznie ustawą o zwolnieniach grupowych. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 5 tej ustawy w sytuacjach wskazanych w art. 1 ust. 1 ustawy umowy o pracę zawarte na czas określony mogą być rozwiązane przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Wydaje się, że należy też przyjąć, iż umowa na zastępstwo ulegnie rozwiązaniu zawsze wtedy, gdy rozwiązaniu np. wskutek porozumienia stron lub wygaśnięcia (art. 63–66 k.p.) ulegnie umowa o pracę z pracownikiem zastępowanym. Choć nie ma oczywiście przeszkód, aby w takim przypadku pracodawca zawarł z dotychczasowym zastępcą „normalną” umowę o pracę.


Bez szczególnych rozwiązań

Celem wyodrębnienia umowy zawieranej w celu zastępstwa pracownika jako szczególnej odmiany umowy na czas określony miało być ustanowienie korzystniejszych zasad jej rozwiązywania. Umowy te miały bowiem pozwolić pracodawcom na bardziej elastyczne rozwiązywanie problemów kadrowych związanych z okresową nieobecnością pracownika w pracy, np. z powodu długotrwałej choroby, korzystania z urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego. Zresztą w pierwotnym brzmieniu poselskiego projektu nowelizacji kodeksu pracy znalazła się propozycja, aby umowy na zastępstwo można było wypowiadać bez ograniczeń, a okres ich wypowiedzenia mógł wynosić 3 dni, jeżeli okres zastępstwa nie przekraczał 2 tygodni lub tydzień, jeśli okres zastępstwa przekroczył dwa tygodnie. Propozycja ta nie została jednak przyjęta przez Sejm.

W rezultacie uchwalona nowelizacja nie wprowadziła żadnych regulacji szczególnych dotyczących dopuszczalności wypowiedzenia umowy na zastępstwo. Dlatego do tego rodzaju umów należy stosować normy ogólne kodeksu pracy dotyczące umów na czas określony.

Sytuacja ta niedługo może ulec zmianie. W projekcie kolejnej nowelizacji kodeksu pracy, nad którym trwają już prace w parlamencie, rząd proponuje odstępstwo od przewidzianej w art. 33 k.p. zasady, iż przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Zgodnie z dodanym do cytowanego artykułu par. 2 w przypadku umowy na zastępstwo okres wypowiedzenia ma wynosić 3 dni robocze. Czy tym razem takie rozwiązanie zostanie przyjęte przez Sejm – czas pokaże.



Rozstanie bez szczególnych regulacji

Na razie jednak pracodawca, który zawiera umowę na zastępstwo na dłuższy czas (powyżej 6 miesięcy), aby nie pozbawiać się możliwości podjęcia decyzji o rozstaniu z pracownikiem, który nie radzi sobie w pracy, powinien albo przewidzieć w umowie możliwość jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem, albo najpierw zatrudnić taką osobę na krótki (w przypadku kobiet najlepiej do miesiąca) czas próbny. W tym drugim przypadku przed zawarciem umowy na zastępstwo będzie miał okazję przekonać, jak osoba, którą chce zatrudnić, sprawdza się w pracy.


Ochrona kobiet w ciąży

Umowa na zastępstwo i umowa na czas określony różnią się zakresem ochrony stosunku pracy zatrudnionych na ich podstawie kobiet w ciąży. W przypadku umowy na zastępstwo nie stosuje się – tak jak w przypadku umowy na czas określony – przepisów gwarantujących przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu, gdy termin zakończenia umowy przypada po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Stanowi o tym nowy art. 177 par. 31 k.p. W praktyce więc umowa na zastępstwo jest jedynym rodzajem umowy terminowej (oprócz trwającej krócej niż miesiąc umowy na okres próbny), który nie zapewnia ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Pracodawca, który w zastępstwie pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym będzie chciał zatrudnić kolejną kobietę, nie musi bać się, że w przypadku, gdy zajdzie ona w ciążę, zablokuje mu etat. Bez względu bowiem na stopień zaawansowania ciąży umowa zawarta w celu zastępstwa pracownika rozwiąże się w terminie w niej określonym.

Komentarze

Wyświetlanie Sortowanie
Tylko zalogowani użytkownicy mogą komentować. Zarejestruj lub zaloguj się [3]
Links
  [1] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&file=article&sid=484
  [2] http://bhpekspert.pl/index.php?name=News&catid=&topic=71
  [3] http://bhpekspert.pl/user.php