Wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy

Innym rodzajem wypadku jest wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy. O takim zdarzeniu można mówić, jeśli:

nastąpi nagle,

 jest wywołane przyczyną zewnętrzną,

 spowoduje uraz albo śmierć,

 nastąpi w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w definicji wypadku przy pracy, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika niepozostającym w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.

Przy dokonywaniu kwalifikacji prawnej wypadku należy pamiętać, że podczas podróży służbowej pracownika mogą nastąpić 3 rodzaje zdarzeń:

 wypadek przy pracy – jeżeli do wypadku doszło podczas wykonywania przez pracownika zadań związanych z celem podróży, np. podczas udziału w szkoleniu, również podczas lub w związku z wykonywaniem zadań przez pracownika na stałe oddelegowanego do pracy w innej miejscowości lub innym kraju, natomiast wypadek, jakiemu uległ pracownik podczas podróży na kurs specjalizujący, mający na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych, nie jest wypadkiem podczas podróży służbowej, jeżeli w związku z tym kursem pracodawca nie wydał pracownikowi polecenia wyjazdu służbowego, a jedynie uznał za usprawiedliwioną nieobecność pracownika spowodowaną uczestniczeniem w tym kursie (wyrok SN z 5 czerwca 1998 r., II UKN 80/98, OSNP 1999/11/380),

wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy – jeżeli do wypadku doszło m.in. w czasie, kiedy pracownik był w podróży z domu do miejsca przeznaczenia lub z tego miejsca do domu, zaspokajał swoje życiowe potrzeby, przemieszczał się między miejscem wykonywania zadań a miejscem zakwaterowania – w czasie trwania podróży służbowej pracownik nie wraca z pracy do domu, tylko do miejsca zakwaterowania poza miejscowością swego zamieszkania. Zaistniały wówczas wypadek nie jest wypadkiem w drodze z pracy, lecz wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy (wyrok SN z 23 września 1998 r., II UKN 217/98, OSNP 1999/19/622). Również wtedy, kiedy pracownik brał udział w zajęciach dodatkowych zorganizowanych przez pracodawcę czy organizatora wyjazdu, wypadek pracownika w czasie podróży służbowej biorącego udział w jej części rekreacyjnej podlega ochronie prawnej, chyba że zachowanie pracownika jest naganne w sposób uzasadniający uznanie, że doszło do zerwania związku z podróżą służbową (wyrok SN z 8 października 1999 r., II UKN 545/98, OSNP 2001/1/21),

wypadek nieobjęty ubezpieczeniem społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jeżeli zdarzenie zostało spowodowane zachowaniem pracownika niedającym się pogodzić z celem jego podróży służbowej.

Za wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy uważa się także zdarzenie, które nastąpiło podczas:

 szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

 wykonywania zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Wypadek w drodze z domu do pracy lub z pracy do domu

Szczególnym rodzajem wypadku związanego z pracą jest wypadek w drodze z domu do pracy lub z pracy do domu.

WAŻNE!

Pracodawca, jeżeli pracownik zgłosi fakt zaistnienia takiego wypadku, ma obowiązek sporządzić kartę wypadku, która stanowi podstawę do wypłacenia poszkodowanemu wynagrodzenia za czas choroby w wysokości 100% wynagrodzenia oraz do ustalenia ewentualnych świadczeń cyklicznych wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z funduszu emerytalno-rentowego.

W przypadku wypadku przy pracy czy traktowanego na równi z wypadkiem przy pracy pracodawca ma obowiązek przeprowadzić postępowanie powypadkowe niezależnie od tego, przez kogo wypadek zostanie zgłoszony. W przypadku wypadku w drodze z domu do pracy lub z pracy do domu dokumentację powypadkową sporządza się wyłącznie na żądanie poszkodowanego.

Za wypadek w drodze z domu do pracy lub z pracy do domu uważa się zdarzenie:

 nagłe,

 wywołane przyczyną zewnętrzną,

 które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.

Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.

Przykład

Pracownik odbywający drogę do pracy lub z pracy własnym samochodem nie przerywa tej drogi, jeśli usuwa usterkę samochodu i w trakcie tej czynności ulega wypadkowi. Zdarzenie jest wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy niezależnie od tego, do kogo należał teren, na którym nastąpiło (wyrok SN z 22 stycznia 1998 r., II UKN 462/97, OSP 1999/2/48).

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

 innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,

 zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,

 zwykłego spożywania posiłków,

 odbywania nauki lub studiów.

Obowiązki pracodawców

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek przeprowadzania badań wypadków związanych z pracą oraz ich dokumentowania i rejestrowania (dotyczy wypadków przy pracy i wypadków traktowanych na równi z wypadkami przy pracy). Jeśli w zakładzie pracy działa służba bhp, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie służby bhp należy to do jej obowiązków. W zakładach, w których służba bhp nie została powołana i pracodawca doraźnie, w celu sporządzenia dokumentacji powypadkowej, korzysta ze specjalistów zewnętrznych, pracodawca powinien prowadzić taki rejestr sam lub wskazać osobę, która jest odpowiedzialna za prowadzenie rejestru.

W przypadku wypadku przy pracy ciężkiego, śmiertelnego lub zbiorowego pracodawca ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia właściwego Okręgowego Inspektoratu Pracy i Prokuratury Rejonowej.

WAŻNE!

Osobą odpowiedzialną za zgłoszenie wypadku jest pracodawca, jednak zgłoszenia może dokonać także pracownik służby bhp czy przełożony poszkodowanego lub poszkodowanych. Ważne jest to, aby takie zgłoszenie wpłynęło niezwłocznie po zdarzeniu.

W celu przeprowadzenia postępowania powypadkowego pracodawca niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o zdarzeniu:

 zapewnia udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu,

 zabezpiecza miejsce wypadku przed dostępem niepowołanych osób,

powołuje zespół powypadkowy.

Na miejscu zdarzenia nie powinno się dokonywać żadnych zmian do czasu ustalenia okoliczności zdarzenia.

Skład i zadania zespołu powypadkowego

Pracodawca powołujący zespół powypadkowy powinien zdawać sobie sprawę, że postępowania nie powinien prowadzić wyłącznie pracownik służby bhp czy specjalista spoza zakładu.

W przypadku wypadku przy pracy, któremu uległa osoba będąca pracownikiem, w skład zespołu pracodawca powinien powołać:

 pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy, przy czym u pracodawcy zatrudniającego mniej niż 100 pracowników członkiem zespołu powypadkowego może być:

– specjalista ds. bhp spoza zakładu pracy,

– pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie obowiązków służby bhp,

– pracodawca pełniący obowiązki służby bhp (w zakładach pracy zatrudniających do 10 pracowników lub do 20 pracowników przy niższej niż 3 kategorii ryzyka),

społecznego inspektora pracy, przy czym w zakładach pracy, w których nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego wchodzi:

– przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp,

– pracodawca – w wyjątkowych przypadkach, przy tak małej liczbie zatrudnionych pracowników, że niemożliwe jest wyłonienie ich przedstawiciela.

Każdy członek zespołu powypadkowego ma prawo wniesienia do protokołu odrębnego zdania na temat okoliczności i przyczyn wypadku.

W przypadku wypadków osób niebędących pracownikami postępowanie powypadkowe jest przeprowadzane przez:

 podmiot wypłacający stypendium sportowe – w stosunku do pobierających te stypendia,

 podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania – w stosunku do wykonujących tę pracę na podstawie skierowania do pracy,

 Kancelarię Sejmu w stosunku do posłów i Kancelarię Senatu w stosunku do senatorów,

 pracodawcę, u którego osoba pobierająca stypendium odbywa staż, przygotowanie zawodowe dorosłych, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub szkolenie, lub jednostka, w której osoba pobierająca stypendium odbywa szkolenie – w stosunku do osoby pobierającej stypendium w okresie odbywania tego stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych,

 spółdzielnię produkcyjną, spółdzielnię kółek rolniczych – w stosunku do członków tych spółdzielni oraz innych osób traktowanych na równi z członkiem spółdzielni, w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, wykonujących pracę na rzecz tych spółdzielni,

 podmiot, na którego rzecz wykonywana jest praca na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia – w stosunku do wykonujących te umowy,

 osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia – w stosunku do współpracujących z tą osobą;

 Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w stosunku do prowadzących pozarolniczą działalność oraz współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

 właściwą zwierzchnią instytucję diecezjalną lub zakonną – w stosunku do duchownych;

 pracodawcę, u którego osoba odbywa służbę zastępczą – w stosunku do odbywających tę służbę,

 Krajową Szkołę Administracji Publicznej – w stosunku do słuchaczy tej szkoły pobierających stypendium,

 pracodawcę – w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoby te pozostają w stosunku pracy,

podmiot, z którym została zawarta umowa agencyjna, umowa-zlecenie lub umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło – w stosunku do osób wykonujących umowę, jeżeli w ramach takiej umowy praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym osoby te pozostają w stosunku pracy,

 podmiot, w którym funkcjonariusz celny pełni służbę – w stosunku do tych funkcjonariuszy.

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz kwalifikacji prawnej zdarzenia dokonują podmioty wymienione powyżej i w ciągu 14 dni od zgłoszenia wypadku sporządzają kartę wypadku.

Do zadań zespołu powypadkowego należy ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:

 dokonanie oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadanie warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku, sporządzenie dokumentów dotyczących ustalonych faktów np. protokołu czy raportu ze stanu urządzeń kontrolnych (w momencie ustalania okoliczności na miejscu zdarzenia zespół powypadkowy nie jest jeszcze w stanie ocenić, które informacje zostaną wykorzystane przy sporządzaniu protokołu, dlatego dodatkowe dokumenty mogą ułatwić dalsze postępowanie),

sporządzenie szkicu lub wykonanie fotografii miejsca wypadku, jeżeli jest to konieczne,

 wysłuchanie wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, i sporządzenie dokumentu „wyjaśnienia poszkodowanego”, który potwierdza własnoręcznym podpisem poszkodowany,

 zebranie informacji na temat wypadku od świadków wypadku i sporządzenie dokumentu,

 zasięgnięcie opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny skutków wypadku, co jest szczególnie istotne w przypadku podejrzenia, że zdarzenie jest wypadkiem ciężkim (nie musi być to opinia na piśmie, ale w przypadku wątpliwości co do zakwalifikowania wypadku jako ciężki lepiej jest, jeśli opinia jest na piśmie),

 zebranie innych dowodów dotyczących wypadku, w tym wykorzystanie materiałów zebranych przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli te materiały zostaną udostępnione (uzyskanie takich materiałów jest zwykle dość trudne, ale zawsze może o nie wystąpić rodzina poszkodowanego),

 dokonanie kwalifikacji prawnej wypadku – stwierdzenie, czy zdarzenie spełnia kryteria ustawowe, tj. czy zdarzenie było nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, wywołało uraz albo śmierć i miało związek z pracą,

 określenie wniosków i środków profilaktycznych, to jest określenie działań, które pracodawca powinien podjąć, aby uniknąć podobnych zdarzeń w przyszłości. Należy przy tym pamiętać, aby w pierwszej kolejności określać rozwiązania techniczne (przy wykorzystaniu osiągnieć nauki i techniki), organizacyjne, a dopiero na końcu – środki ochrony indywidualnej,

 sporządzenie, nie później niż w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku, protokołu powypadkowego według obowiązującego wzoru,

 zapoznanie poszkodowanego pracownika lub członka rodziny pracownika zmarłego wskutek wypadku z treścią protokołu powypadkowego oraz pouczenie o prawie wniesienia uwag i zastrzeżeń dotyczących ustaleń zawartych w protokole,

 dokonanie wyjaśnień i uzupełnień w przypadku zwrócenia przez pracodawcę niezatwierdzonego protokołu.

W terminie 5 dni od sporządzenia dokumentacji pracodawca zatwierdza protokół powypadkowy lub – w przypadku gdy do protokołu zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego albo protokół ten nie odpowiada warunkom określonym w przepisach – zwraca niezatwierdzony protokół do wyjaśnienia i uzupełnienia. Członek zespołu powypadkowego ma prawo wniesienia zdania odrębnego.

WAŻNE!

W przypadku wniesienia przez członka zespołu powypadkowego zdania odrębnego do protokołu o ostatecznej treści protokołu powypadkowego decyduje pracodawca.

Zatwierdzony protokół powypadkowy niezwłocznie doręcza się poszkodowanemu pracownikowi lub członkowi rodziny zmarłego. Protokół powinien zostać sporządzony przynajmniej w 3 egzemplarzach (po jednym dla zakładu pracy, poszkodowanego, zakładu ubezpieczeń społecznych).

Na każdym egzemplarzu powinny znajdować się oryginalne podpisy członków zespołu powypadkowego, poszkodowanego lub rodziny pracownika, który zmarł w wyniku wypadku oraz pracodawcy.

Jeśli jest to konieczne, należy sporządzić więcej egzemplarzy protokołu, np. w przypadku nastąpienia wypadku przy pracy ciężkiego, śmiertelnego lub zbiorowego pracodawca ma obowiązek dostarczyć jeden egzemplarz protokołu powypadkowego właściwemu inspektorowi pracy.

Dokumentacja powypadkowa

Istniejące przepisy ustalają wzory dokumentów powypadkowych oraz rodzaj i zakres zawartych w nich informacji. Zgodnie z tymi przepisami protokół powypadkowy sporządza się w niezbędnej dla danej sprawy liczbie egzemplarzy (oryginałów) wraz z kompletem załączników, stanowiących integralną część protokołu. Dokumentację powypadkową przechowuje się przez 10 lat.

W skład dokumentacji powypadkowej wchodzą:

 protokół powypadkowy (lub w przypadku innych wypadków mających związek z pracą – karta wypadku przy pracy),

 załączniki – zapis uwag i zastrzeżeń wniesionych do protokołu przez poszkodowanego, zdanie odrębne członka zespołu powypadkowego.

 zapis wyjaśnień poszkodowanego,

 zapis informacji uzyskanych od świadków wypadku,

pisemna opinia lekarza lub innych specjalistów na temat skutków wypadku,

 szkice lub fotografie miejsca wypadku,

 odrębne zdanie członka zespołu powypadkowego (jeżeli zostało złożone),

 uwagi i zastrzeżenia poszkodowanego dotyczące ustaleń zawartych w protokole (jeżeli zostały zgłoszone),

 inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku,

 rejestr wypadków przy pracy (prowadzony na podstawie protokołów powypadkowych, dotyczących wszystkich zaistniałych u danego pracodawcy wypadków przy pracy), zawierający następujące informacje:

– imię i nazwisko poszkodowanego,

– miejsce i datę wypadku,

– opis skutków wypadku dla poszkodowanego (rodzaj, umiejscowienie urazu, stwierdzenie, czy wypadek jest, czy nie jest wypadkiem ciężkim lub śmiertelnym),

– datę sporządzenia protokołu powypadkowego,

– stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,

– datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,

– liczbę dni niezdolności poszkodowanego do pracy,

– wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego,

– inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe,

– statystyczna karta wypadku (Z-KW) wypełniana dla każdego wypadku przy pracy oraz wypadku traktowanego na równi z wypadkiem przy pracy.

Tabela.

Ważne terminy

Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu.