NAJTRUDNIEJSZE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU BHP

Gdzie i na jakiej podstawie może pracować pracownik służby bhp ?

W jaki sposób powinny być zorganizowane konsultacje w zakresie bhp ?

Szczególne rodzaje wypadków przy pracy

Skład i zadania zespołu powypadkowego

Szczególnie ważne dla pracodawców i osób odpowiedzialnych za stan bhp w zakładzie pracy są znajomość regulacji dotyczących wypadków przy pracy oraz umiejętność wdrożenia odpowiednich procedur w przypadku zaistnienia takich zdarzeń.

Pracodawcy oczekują od specjalistów ds. bhp wsparcia w zakresie organizacji ochrony pracy w zakładzie pracy, znajomości procedur oraz szybkiego reagowania w sytuacji zagrożenia, w szczególności cenią ich  znajomość przepisów z dziedziny bhp.

Organizacja ochrony pracy w zakładzie

Pracodawca powinien zapewnić w zakładzie pracy odpowiednie warunki do realizacji zadań nałożonych przez przepisy prawa na służbę bhp, społecznych inspektorów pracy czy komisję bhp, a przede wszystkim zapewnić utworzenie służby bhp lub powierzyć wykonywanie zadań tej służby pracownikowi lub specjalistom spoza zakładu pracy i jeśli jest to konieczne ze względu na liczbę zatrudnionych pracowników – komisję bhp.

Gdzie i na jakiej podstawie może pracować pracownik służby bhp

W każdej firmie zatrudniającej pracowników konieczne jest wykonywanie zadań z zakresu bhp. Nawet jeśli pracodawca zatrudnia jednego czy kilku pracowników, musi ich szkolić, przeprowadzać postępowania powypadkowe, dbać o warunki pracy.

Jednak zapisy Kodeksu pracy dotyczące wykonywania zadań służby bhp budzą wiele wątpliwości.

Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników powinien tworzyć służbę bezpieczeństwa i higieny pracy pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp.

WAŻNE!

PIP stoi na stanowisku, które zostało również wyrażone w licznych orzeczeniach sądowych (np. wyrok WSA w Gliwicach, IV SA/Gl 508/09, niepubl., orzeczenie NSA z 12 stycznia 2011 r., I OSK 1120/10, niepubl.), że tworzenie służby bhp oznacza zatrudnienie na podstawie umowy o pracę jednej lub wielu osób mających odpowiednie kwalifikacje w komórce bhp. Dopuszczalna jest jednak sytuacja, że w dużej firmie, gdzie służbą bhp zajmuje się więcej niż jedna osoba, część z tych osób jest zatrudniona na etacie, a część na umowy cywilnoprawne. W takiej sytuacji pracodawca musi jednak wykazać, że nie mógł wszystkich zatrudnić na etacie (z powodu braku kandydatów o odpowiednich kwalifikacjach w firmie i w wyniku rekrutacji poza firmą).

Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników może natomiast powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy lub jeśli nie posiada kompetentnych pracowników, zlecić wykonywanie zadań służby bhp specjaliście spoza zakładu pracy lub z wyspecjalizowanej firmy świadczącej usługi bhp bądź przez powierzenie tych zadań np. na podstawie umowy-zlecenia osobie mającej właściwe kwalifikacje. Należy zwrócić uwagę, że specjalista spoza zakładu powinien spełniać wymogi kwalifikacyjne przewidziane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie służby bhp) dla specjalisty lub wyższe.

W przypadku tworzenia służby bhp decyzję co do liczby pracowników służby bhp podejmuje pracodawca, kierując się stanem zatrudnienia. Nie jest to jednak jedyne kryterium decydujące o liczebności służby bhp. Ważne jest także to, jakie występują w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe. A zatem wytyczne zawarte w rozporządzeniu o służbie bhp należy traktować jako minimum.

I tak, pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę, ale w sytuacji gdy w zakładzie nie ma wielu zagrożeń i występuje niewiele wypadków, może też zatrudnić w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy, np. na 1/5 etatu. W przypadku gdy jest to zakład wielooddziałowy, racjonalne może być zatrudnienie np. 2–3 specjalistów niepełnoetatowych, ale w różnych lokalizacjach.

Pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników powinien zatrudnić w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego pracownika służby bhp na pełny etat lub więcej, ale tak, by w sumie na każdych 600 pracowników przypadał jeden pełny etat w służbie bhp.

W wyniku kontroli prowadzonej w zakładzie pracy inspektor pracy może nakazać utworzenie służby bhp albo zwiększenie liczby pracowników tej służby, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.

Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy. W zakładach pracy, w których zarządzanie odbywa się wieloosobowo, podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego (np. członkowi zarządu), upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bhp. Niewłaściwa podległość służby bhp może utrudniać właściwe wywiązywanie się ze swoich obowiązków i korzystanie z przysługujących uprawnień.

Należy zwrócić uwagę, że katalog uprawnień służby bhp jest dość szeroki.

Służba bhp jest uprawniona m.in. do:

występowania do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, łącznie z najbardziej dotkliwą dla pracowników karą pieniężną,

niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób,

niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej,

niezwłocznego odsunięcia od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego albo innych osób, np. osoby nietrzeźwej.

Podległość pracodawcy oznacza m.in., że tylko on może zakwestionować wnioski lub decyzje osoby pełniącej obowiązki służby bhp.

Pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach:

- inspektorów i starszych inspektorów,

- Specjalistów i starszych specjalistów,

- Głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy.

Do wykonywania pracy w charakterze pracownika służby bhp czy osoby, której powierza się wykonywanie zadań służby bhp, w obowiązującym stanie prawnym niezbędne jest przede wszystkim wykształcenie kierunkowe.

Rozporządzenie w sprawie służby bhp jasno określa wymagania kwalifikacyjne dla pracowników służby bhp:

Inspektorem ds. bhp może być osoba mająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy,

Starszym inspektorem ds. bhp może być osoba posiadająca zawód technika bhp oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp,

Specjalistą ds. bhp może być osoba mająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp,

Starszym specjalistą ds. bhp może być osoba mająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp w służbie bhp oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp,

Głównym specjalistą ds. bhp może być osoba mająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bhp albo studia podyplomowe w zakresie bhp oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp.

Pracownik kierujący wieloosobową komórką organizacyjną powinien spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne określone dla specjalisty ds. bhp, natomiast pracownik zatrudniony w jednoosobowej komórce powinien spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne określone dla inspektorów ds. bhp.

WAŻNE!

Zdaniem PIP staż, o którym mówi rozporządzenie w sprawie służby bhp, można odbyć wyłącznie u pracodawców tworzących służbę bhp. W przypadku pracodawców zatrudniających do 100 pracowników nie tworzy się służby bhp – nie można zatem, wykonując zadania służby bhp u takiego pracodawcy, nabyć stażu pracy w służbie bhp, o którym mowa w rozporządzeniu w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy bowiem pamiętać, że w świetle definicji zawartej w § 1 ust. 1 tego rozporządzenia służbę bezpieczeństwa i higieny pracy tworzą wyodrębnione komórki organizacyjne jednoosobowe lub wieloosobowe.

Ukończenie szkolenia nie uprawnia do wykonywania pracy w służbie bhp, tak jak miało to miejsce jeszcze kilka lat temu.

Jedynym wyjątkiem jest pracodawca mający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp. Po takim szkoleniu pracodawca może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli: